سی وسه پل شاهکاری فوق العاده و باورنکردنی در معماری وپل سازی ایران وجهان محسوب می شود .
سی وسه پل بر روی رود پرآب زاینده رود اصفهان که 33 دهانه، 295 متر طول و 14 متر عرض دارد .
ایده نوین ساخت سی‌وسه‌پل به سال ۱۰۰۸ هجری قمری در دوازدهمین سال سلطنت شاه‌عباس یکم بازمی‌گردد. این پل در سال ۱۰۱۱ هجری قمری زیر نظر الله‌وردی خان تکمیل شد.
سی و سه پل علاوه بر زیبایی وشکوه مسحور کننده‌اش، به‌عنوان طولانی‌ترین پل روی زاینده‌رود شناخته می‌شود.
نام های سی و سه پل
این پل را به نامهای : پل شاه عباسی – پل الله وردی خان – پل جلفا – پل چهل چشمه – پل سی و سه چشمه می نامند . به این جهت به این پل شاه عباسی می گویند که شاه عباس دستور بنای آن را داده است اما چون این پل زیر نظر الله وردی خان ساخته شده به پل الله وردی خان معروف است.
این پل در ابتدا دارای چهل چشمه بوده که از هر چشمه آب خارج میگردید اما هفت دهانه این پل گرفته شده و اکنون 33 دهانه دارد و از این رو به پل 33 چشمه شهرت دارد. این پل محل عبور مردم به جلفا بوده پس به همین دلیل آن را پل جلف می نامند.
این پل درابتدا دارای40دهانه بود که به تدریج با کاشت درختان وانحراف آب 7تااز آنها متروک شده واکنون سی وسه دهنه دارد.
پلان اصلی شهر اصفهان در زمان شاه عباس چهار باغ بود که از دو محور عمود بر هم تشکیل می شد. سی و سه پل در امتداد یکی از این محورهای اصلی برای وصل کردن چهارباغ عباسی به چهارباغ بالا، باغ هزارجریب، عباس آباد و محله جلفا قرار دارد..
معمار سی و سه پل
معمار سی و سه پل استاد حسین بناء اصفهانی است که پسرشان محمدرضا اصفهانی نیز مسجد شیخ لطف الله را بنا کرده است. معمولا پل ها در قسمت های کم عرض ساخته می شوند، اما برای ساخت این پل، استاد حسین بناء اصفهانی عریض ترین قسمت رودخانه زاینده رود را انتخاب زیرا این قسمت رودخانه در بستری کم عمق، وسیع و آرام ایجاد شده بود.
سه نوع مصالح برای ساخت سی و سه پل استفاده شده است :برای قسمت های زیرین از سنگ و برای قسمت های فوقانی آجر و ملات ساروج و گچ بکار رفته است . این پل به صورتی ساخته شده که رطوبت، دوام و استحکام آن را افزایش می دهد و آب در طولانی مدت نمی تواند آسیبی به آن بزند.
طاق نماهای سرپوشیده ای در دو طرف پل وجود دارد که از یک طرف به رودخانه و طرف دیگر مشرف به میان پل است و سبب ایجاد معبر باریکِ مسقفی در دوسوی پل شده است .
پیاده روی پل نیز 99 طاقچه دارد که در آنها تابلوهای نقاشی بوده اما امروزه اثری از آنها نیست .
طاق های پل ستون هایی به ارتفاع 7 تا 9 متر دارند که بسیار مستحکمند. در قرن 13ورود به مدخل پل از یک شاهراه سنگ فرش شده ممکن بوده و در پل نیز سه معبر در سه سطح مختلف وجود داشته است.
نظر جهانگردان درباره سی و سه پل :
جهانگردان زیادی مانند سایکس سی و سه پل را شاهکاری بی نظیر در معماری ایران می دانند و آن را یکی از پل های زیبای درجه اول جهان نامیده اند.
همچنین پیترو دلاواله سی و سه پل را چنین توصیف می کند:
روی این رودخان پلی وجود دارد که تماما از آجر ساخته شده و عرض آن از تمام پل های رم بیشتر است و طول آن حداقل سه الی چهار برابر آن پل ها است. معماری این پل به طرز عجیبی انجام گرفته و دو طرف آن طاق نماهایی وجود دارد که مردم از زیر و بالای آن عبور می کنند. آنچه بیشتر نظر ایشان را جلب می کند، راهروهای پل است که تقریبا هم سطح قرار گرفته و زمزمه ی آب در طبقه ی زیرین پل به خصوص در تابستان های گرم بسیار خوش آیند است.
سی وسه پل در تاریخ ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۱۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.حفر تونل مترو در ۴۰ متری سی‌وسه‌پل باعث شده تا زمین این اثر تاریخی نشست کند و این میراث باشکوه درخطر نابودی قرار بگیرد. خشک شدن آب زاینده رود و عوامل محیطی دیگر باعث شده تا این اثر تاریخی بیش از پیش در معرض خطر باشد
