پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
خِيارُ اُمَّتي ، القانِـعُ و شِرارُهُمُ ، الطامِعُ .
بهترينان امّت من، قناعت كنندگان و بدترينان آنها، طمعكاران هستند.
( كنز العمّال : ۷۰۹۵ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
خَيرُ المؤمنينَ ، القانِعُ و شَرُّهُمُ ، الطامِعُ .
بهترين مؤمنان، قناعت پيشه است و بدترين آنها، طمعكار.
( كنز العمّال : ۷۱۲۶ )
امام على عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش از آيه « فلنحيينّه حياة طيّبة » ـ فرمود :
هِي ، القَناعَةُ .
مقصود، قناعت است.
( نهج البلاغة : الحكمة ۲۲۹ )
امام على عليه السلام :
طوبى لِمَن ذَكَرَ المَعادَ و عَمِلَ للحِسابِ و قَنِعَ بالكَفافِ و رَضِيَ عنِ اللّه ِ
خوشا به حال كسى كه به ياد قيامت باشد و براى روز حساب كار كند و به كفاف زندگى قانع باشد و از خدا خشنود.
( نهج البلاغة : الحكمة ۴۴ )
امام على عليه السلام ـ درباره خبّاب بن اَرَت ـ فرمود :
يَرحَمُ اللّه ُ خَبّابَ بنَ الأرَتِّ ؛ فلقد أسلَمَ راغِبا و هاجَرَ طائعا و قَنِعَ بالكَفافِ و رَضِيَ عنِ اللّه ِ و عاشَ مُجاهِدا .
خداوند خباب بن اَرَتْ را بيامرزد ؛ كه با رغبت مسلمان شد و با طيب خاطر هجرت كرد و به كفاف زندگى قانع و از خدا خشنود بود و مجاهد زيست.
( نهج البلاغة: الحكمة ۴۳ )
امام على عليه السلام :
لا تكن مِمَّن يَرجُو الآخِرَةَ بغيرِ العَمَلِ
··· يقولُ في الدنيا بقَولِ الزاهِدينَ و يَعمَلُ فيها بعَمَلِ الراغِبينَ .
إن اُعطِيَ مِنها لم يَشبَعْ و إن مُنِعَ مِنها لم يَقنَعْ .
چونان كسى مباش كه بدون عمل به آخرت اميدوار است
··· در دنيا چون پارسايان سخن مى گويد، اما به مانند دنيا خواهان عمل مى كند.
اگر از دنيا چيزى به او داده شود، سير نمى گردد و اگر داده نشود، قانع نيست.
( نهج البلاغة: الحكمة ۱۵۰ )
امام على عليه السلام :
وَ ايمُ اللّه ِ ـ يَمينا أستَثني فيها بمَشيئَةِ اللّه ِ ـ
لَأرُوضَنَّ نَفسي رِياضَةً تَهِشُّ مَعَها إلَى القُرصِ إذا قَدَرَت علَيهِ مَطعوما و تَقنَعُ بالمِلحِ مَأدُوما
به خدا سوگند ـ سوگندى كه در آن مشيّت خدا را مستثنى مى كنم ـ
نفْس خود را چنان رياضت و پرورش دهم كه چون به گِرده نانى، دست يابد، شاد گردد و به نانخورش نمك بسازد.
( نهج البلاغة: الكتاب ۴۵ )
امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبران ـ فرمود :
و لكنَّ اللّه َ سبحانَهُ جَعَلَ رُسُلَهُ اُولِي قُوَّةٍ في عَزائمِهِم
و ضَعَفةً فيما تَرَى الأعيُنُ مِن حالاتِهِم ، مَع قَناعَةٍ تَملَأُ القُلوبَ و العُيونَ غِنىً
و خَصاصَةٍ تَملأُ الأبصارَ و الأسماعَ أذىً .
اما خداوند سبحان فرستادگان خود را داراى اراده هايى نيرومند قرار داد
و از نظر ظاهر ضعيف و تهيدست ، اما توأم با قناعتى كه دلها و چشمها را پر از بى نيازى مى كرد،
هر چند فقر و نادارى آنها چشمها و گوشها را از ناراحتى لبريز مى ساخت.
( نهج البلاغة: الخطبة ۱۹۲ )
امام على عليه السلام :
ألهِمْ نفسَكَ ، القُنوعَ .
قناعت را به نفس خود، تلقين كن.
( بحار الأنوار : ۷۸/۹/۶۴ )
امام على عليه السلام :
نِعمَ الحَظُّ ، القَناعَةُ .
نيكو بهره اى است ، قناعت.
( غرر الحكم : ۹۸۸۷ )
امام على عليه السلام :
انتَقِمْ مِن حِرصِكَ ، بالقُنوعِ ، كما تَنتَقِمُ مِن عَدُوِّكَ ، بالقِصاصِ .
از حرص خود با قناعت، انتقام بگير، همچنان كه از دشمنت با تقاصّ، انتقام مى گيرى.
(غرر الحكم : ۲۳۳۹ )
امام على عليه السلام :
أشكَرُ الناسِ أقنَعُهُم و أكفَرُهُم لِلنِّعَمِ أجشَعُهُم .
شاكرترين مردم ، قانع ترين آنهاست و نا سپاس ترين آنان از نعمتها ، آزمندترين آنها.
( بحار الأنوار : ۷۷/۴۲۲/۴۰ )
امام على عليه السلام :
كفى بالقَناعَةِ مُلكا و بِحُسنِ الخُلقِ نَعيما .
آدمى را مُلكِ قناعت و نعمتِ خوى نيك، بس است.
( نهج البلاغة : الحكمة ۲۲۹ )
امام على عليه السلام :
ما أحسَنَ بالإنسانِ أن يَقنَعَ بالقَليلِ و يَجودَ بالجَزيلِ !
چه زيباست براى انسان كه به اندك بسازد و فراوان ببخشد!
(غرر الحكم : ۹۶۶۰ )
امام على عليه السلام :
مَن قَنِعَت نفسُهُ ، أعانَتهُ علَى النَّزاهَةِ و العَفافِ .
هر كه نفْسش قانع باشد، او را در پاكى و خويشتندارى يارى رساند.
( غرر الحكم : ۸۶۶۳ )
امام على عليه السلام :
مِن شَرَفِ الهِمَّةِ ، لُزومُ القَناعَةِ .
از بلند همّتى است، پايبندى به قناعت.
(غرر الحكم : ۹۴۳۵ )
امام على عليه السلام :
مِن عِزِّ النفسِ ، لُزومُ القَناعَةِ .
پايبندى به قناعت ،از عزّت نفْس است.
( غرر الحكم : ۹۴۵۲ )
امام على عليه السلام :
القَناعَةُ ، سَيفٌ لا يَنبُو .
قناعت ، شمشيرى است كه كُند نمى شود.
( بحار الأنوار:۷۱/۹۶/۶۱ )
امام حسن عليه السلام :
اعلمْ أنَّ مُروَّةَ القَناعَةِ و الرِّضا ، أكثرُ مِن مُرُوّةِ الإعطاءِ .
بدان كه مردانگى قناعت و خرسندى ، بيشتر از مردانگى داد و دهش است.
( بحار الأنوار : ۷۸/۱۱۱/۶ )
امام باقر عليه السلام :
أكَلَ عليٌّ عليه السلام مِن تَمرٍ دَقَلٍ .حديث ثُمّ شَرِبَ علَيهِ الماءَ ، ثُمّ ضَرَبَ على بَطنِهِ ، و قالَ : مَن أدخَلَهُ بَطنُهُ النارَ فَأبعَدَهُ اللّه ُ ، ثُمّ تَمَثَّلَ :فَإنَّكَ مَهما تُعطِ بَطنَكَ سُؤلَهُ و فَرْجَكَ نالا مُنتَهى الذَّمِّ أجمَعا .
على عليه السلام مقدارى خرماى دَقَل تناول كرد و سپس روى آن آب نوشيد و بعد دستى بر شكم خود زد و فرمود :
هر كه آتش وارد آن كند، خدا او را دور گرداند .
آن گاه به اين بيت تمثّل جُست :
تو هر گاه خواهش شكم و شرمگاهت را برآورى منتهاى نكوهش و رسوايى را به بار آورند.
( كنز العمّال : ۸۷۴۱ - دَقَل : پست ترين نوع خرما ؛ القاموس المحيط، ج ۳، ص ۳۷۶ )
مجمع البيان : درباره « فلنحيينّه حياةً طيّبة » ( النحل : ۹۷ ) ، چند قول گفته شده است :
أنَّ الحَياةَ الطَّيّبةَ الرِّزقُ الحَلالُ
عن ابنِ عبّاسٍ و سَعيدِ بنِ جُبَيرٍ و عَطاءٍ .
أنّها القَناعَةُ و الرِّضا بما قَسَمَ اللّه ُ
عن الحسنِ و وَهبٍ و رُوِيَ ذلكَ عنِ النبيِّ صلى الله عليه و آله .
يكى ، قول ابن عباس و سعيد بن جبير و عطا كه گفته اند:
منظور از زندگى پاكيزه، روزىِ حلال است.
دوم، قول حسن و وهب كه گفته اند:
به معناى قانع و راضى بودن به قسمت خداست و اين قول از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت شده است.
( مجمع البيان : ۶/۵۹۳ )
توانگرى در قناعت است .
بحار الأنوار : خداوند متعال به داوود عليه السلام وحى كرد:
وَضَعتُ الغِنى في القَناعَةِ و هُم يَطلُبُونَهُ في كَثرَةِ المالِ ؛ فلا يَجِدُونَهُ .
من توانگرى را در قناعت نهاده ام ، اما مردم آن را در فراوانى مال مى جويند ؛ از اين رو نمى يابندش.
( بحار الأنوار: ۷۸/۴۵۳/۲۱ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
القَناعَةُ ،مالٌ لا يَنفَدُ .
قناعت ، ثروتى تمام ناشدنى است .
( كنز العمّال : ۷۰۸۰ )
امام على عليه السلام :
القَناعَةُ ، تُغني .
قناعت ، توانگرى آرَد.
( غرر الحكم : ۲۲ )
امام على عليه السلام :
طَلَبتُ الغِنى ، فما وَجَدتُ إلاّ بالقَناعَةِ .
علَيكُم بالقَناعَةِ ، تَستَغنُوا .
توانگرى را جستم و آن را جز در قناعت نيافتم .
قانع باشيد ،تا توانگر شويد.
( بحار الأنوار : ۶۹/۳۹۹/۹۱ )
امام على عليه السلام :
القَناعَةُ ، غُنيَةٌ و الاقتِصادُ ، بُلغَةٌ .
قناعت ، توانگرى است و ميانه روى ، كفاف.
( بحار الأنوار: ۷۸/۱۰/۶۷ )
امام على عليه السلام :
القانِعُ غَنيٌّ و إنْ جاعَ و عَري .
شخص قانع، توانگر و بى نياز است، اگر چه گرسنه و برهنه باشد.
( غرر الحكم : ۱۴۰۵ )
امام على عليه السلام :
القَناعَةُ ، رَأسُ الغِنى .
قناعت، سَر توانگرى است.
( غرر الحكم : ۱۱۰۶ )
امام على عليه السلام :
لا كَنزَ أغنى مِن القَناعَةِ .
هيچ گنجى سرشارتر از قناعت نيست.
( نهج البلاغة : الحكمة ۳۷۱ )
امام باقر يا امام صادق عليهما السلام:
مَن قَنِعَ بما رَزَقَهُ اللّه ُ ، فهُو مِن أغنَى الناسِ .
كسى كه به آنچه خدا روزيش كرده قانع باشد ، از توانگرترين مردمان است.
( الكافي : ۲/۱۳۹/۹ )
آنچه قناعت آورد ...
امام على عليه السلام :
على قَدرِ العِفَّةِ ، تكونُ القَناعَةُ .
قناعت، به اندازه خويشتندارى و عزّت نفس ، بستگى دارد.
(غرر الحكم : ۶۱۷۹ )
امام على عليه السلام :
لن تُوجَدَ القَناعَةُ ، حتّى يُفقَدَ الحِرصُ .
تا حرص گُم نشود ، قناعت هرگز پيدا نشود.
( غرر الحكم : ۷۴۲۴ )
امام على عليه السلام :
مَن عَقلَ ، قَنِعَ .
كسى كه عاقل باشد، قانع است.
(غرر الحكم : ۷۷۲۴ )
امام على عليه السلام :
يَنبَغي لمَن عَرَفَ نفسَهُ ، أن يَلزَمَ القَناعَةَ و العِفَّةَ .
براى كسى كه خود را بشناسد، شايسته است كه به قناعت و عزّت نفْس چنگ در زند.
( غرر الحكم : ۱۰۹۲۷ )
امام باقر عليه السلام :
انزِلْ ساحَةَ القَناعَةِ ، باتِّقاءِ الحِرصِ
و ادفَعْ عَظيمَ الحِرصِ ، بِإيثارِ القَناعَةِ .
با پرهيز از حرص، در آستانِ قناعت بار افكن
و با برگزيدن قناعت، كوه حرص را پس بزن.
( بحار الأنوار:۷۸/۱۶۳/۱ )
امام صادق عليه السلام :
اُنظُرْ إلى مَن هُو دُونَكَ في المَقدُرَةِ و لا تَنظُرْ إلى مَن هو فَوقَكَ في المَقدُرَةِ ؛
فإنّ ذلكَ أقنَعُ لكَ بما قُسِمَ لكَ .
به ناتوانتر از خودت بنگر و به توانگر از خويش منگر؛
زيرا كه اين كار تو را به آنچه قسمت تو شده است قانع تر مى سازد.
( الكافي : ۸/۲۴۴/۳۳۸ )
ميوه قناعت :
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
اِقنَعْ بما اُوتِيتَهُ ، يَخِفَّ علَيكَ الحِسابُ .
به آنچه داده شده اى قانع باش، تا حسابت سبك شود.
( بحار الأنوار : ۷۷/۱۸۷/۳۷ )
امام على عليه السلام :
ثَمرَةُ القَناعَةِ ، الإجمالُ في المُكتَسَبِ و العُزوفُ عنِ الطَّلَبِ .
ميوه قناعت، ميانه روى در كسب و كار است و خويشتندارى از دست دراز كردن سوى مردم .
( غرر الحكم : ۴۶۳۴ )
امام على عليه السلام :
ثَمَرةُ القَناعَةِ ، العِزُّ .
ميوه قناعت، عزّت است.
( غرر الحكم : ۴۶۴۶ )
امام على عليه السلام :
أعوَنُ شيءٍ على صَلاحِ النَّفسِ ، القَناعَةُ .
بهترين كمك براى خودسازى، قناعت است.
( غرر الحكم : ۳۱۹۱ )
امام على عليه السلام :
كيفَ يَستَطيعُ صَلاحَ نفسِهِ ، مَن لا يَقنَعُ بالقَليلِ ؟ !
كسى كه به اندك قانع نيست، چگونه مى تواند خودسازى كند؟!
( غرر الحكم : ۶۹۷۹ )
امام على عليه السلام :
مَن قَنِعَ ، لم يَغتَمَّ .
كسى كه قانع باشد ، اندوهگين نشود.
( غرر الحكم : ۷۷۷۱ )
امام على عليه السلام :
بالقَناعَةِ يكونُ العِزُّ .
با قناعت است كه عزّت به دست مى آيد.
(غرر الحكم : ۴۲۴۴ )
امام على عليه السلام ـ به شريح وقتى كه شنيد در روزگارِ عهده دارىِ مسنَد قضاوت از سوى آن حضرت، خانه اى خريده است ـ نوشت:
اشتَرى هذا المُغتَرُّ بالأمَلِ مِن هذا المُزعَجِ بالأجَلِ هذهِ الدارَ
بالخُروجِ مِن عِزِّ القَناعَةِ و الدُّخولِ في ذُلِّ الطَّلَبِ و الضَّراعَةِ !
اين خانه را، اين فريب خورده آرزو از اين كسى كه اجل او را از اين خانه بيرون مى برد خريدارى كرد
به بهاى خارج شدن از عزّت قناعت و وارد شدن به ذلّت خواهش و پستى!
( نهج البلاغة : الكتاب ۳ )
امام على عليه السلام :
اِقنَعُوا بالقَليلِ مِن دُنياكُم لِسلامَةِ دِينِكُم ؛
فإنَّ المؤمنَ البُلغَةُ اليَسيرَةُ مِن الدنيا تُقنِعُهُ .
براى سالم ماندن دينتان، به اندكى از دنياى خود قانع باشيد ؛
زيرا كه مؤمن را اندك كفاف دنيا، قانع مى سازد.
(غرر الحكم : ۲۵۴۹ )
امام على عليه السلام ـ در بخشى از سفارش خود به فرزند بزرگوارش حسين عليه السلام ـ فرمود :
لا مالَ أذهَبُ بالفاقَةِ مِن الرِّضا بالقُوتِ
و مَنِ اقتَصَرَ على بُلغَةِ الكَفافِ ، تَعَجَّلَ الراحَةَ و تَبَوَّأ خَفضَ الدَّعَةِ .
هيچ ثروتى فقر زداتر از خشنودى به قُوت، نيست
و هر كه به كفافِ زندگى بسنده كند، به زودى به آسايش دست يابد و زندگى آسوده و مرفّهى به دست آورد.
( بحار الأنوار : ۷۷/۲۳۸/۱ )
امام على عليه السلام :
مَن قَنِعَت نفسُهُ ، عَزَّ مُعسِرا .
كسى كه نفْسش قانع باشد، در عين تنگدستى با عزّت است.
(غرر الحكم : ۸۴۳۹ )
امام على عليه السلام :
أنعَمُ الناسِ عَيشا ، مَن مَنَحَهُ اللّه ُ سُبحانَهُ القَناعَةَ و أصلَحَ لَهُ زَوجَهُ .
خوشترين زندگى را كسى دارد كه ، خداوند سبحان قناعت را ارزانى اش دارد و همسرى پاك و شايسته نصيبش گرداند.
(غرر الحكم : ۳۲۹۵ )
امام على عليه السلام :
القَناعَةُ ، أهنَأُ عَيشٍ .
قناعت ، گواراترين زندگى است.
( غرر الحكم : ۹۳۳ )
امام حسين عليه السلام :
القُنوعُ ، راحَةُ الأبدانِ .
قناعت ، مايه آسايش تن است.
( بحار الأنوار : ۷۸/۱۲۸/۱۱ )
امام صادق عليه السلام :
مَن رَضِيَ مِن اللّه ِ بِاليَسيرِ مِن المَعاشِ ، رَضِيَ اللّه ُ مِنهُ بِاليَسيرِ مِن العَمَلِ .
كسى كه به معاش ( روزى ) اندك خدا خرسند باشد، خداوند به عمل اندك او خرسند شود.
( الكافي : ۲/۱۳۸/۳ )
امام رضا عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از قناعت ـ فرمود :
القَناعَةُ ، تَجتَمِعُ إلى صيانَةِ النفسِ و عِزِّ القَدرِ ، و طَرحِ مُؤَنِ ( مَؤونَة ) الاستِكثارِ و التَّعبُّدِ لأهلِ الدنيا
و لا يَسلُكُ طَريقَ القَناعَةِ إلاّ رجُلانِ :
إمّا مُتَعَلِّلٌ ( مُتَعبِّدٌ ) يُريدُ أجرَ الآخِرَةِ ، أو كريمٌ مُتَنزِّهٌ عَن لِئامِ الناسِ .
قناعت، باعث خويشتندارى و ارجمندى و آسوده شدن از زحمت فزون خواهى و بندگى در برابر دنيا پرستان است.
راه قناعت را جز دو كس نپيمايد :
يا عبادت پيشه اى كه خواهان مزدِ آخرت است ، يا بزرگوارى كه از مردمان فرومايه دورى مى كند.
( بحار الأنوار : ۷۸/۳۴۹/۶ )
كسى كه اندك قانعش نكند ...
امام على عليه السلام :
مَن لم يُقنِعْهُ اليسيرُ، لم يَنفَعْهُ الكَثيرُ .
كسى كه اندك قانعش نكند، مال بسيار سودش ندهد.
( بحار الأنوار : ۷۸/۷۱/۳۳ )
امام على عليه السلام :
مَن كانَ بِيَسيرِ الدنيا لا يَقنَعُ ، لم يُغنِهِ مِن كثيرِها ، ما يَجمَعُ .
كسى كه به اندكِ دنيا قانع نباشد، ثروت بسيار آن، هر چه هم گِرد آورد، او را بى نياز نسازد.
( غرر الحكم : ۸۴۸۴ )
امام على عليه السلام :
ابنَ آدمَ ! إن كُنتَ تُريدُ مِن الدنيا ما يَكفيكَ ؛فإنَّ أيسَرَ ما فيها يَكفيكَ
و إن كُنتَ إنّما تُريدُ ما لا يَكفيكَ ؛ فإنَّ كُلَّ ما فيها لا يَكفيكَ .
اى فرزند آدم ! اگر از دنيا به قدرى كه تو را كفايت كند خواهى، بدان كه كمترين چيز دنيا كفايتت مى كند
و اگر از دنيا به اندازه اى كه تو را كفايت كند نخواهى، بدان كه همه دنيا هم بسنده ات نخواهد كرد.
( الكافي : ۲/۱۳۸/۶ )
امام صادق عليه السلام ـ
وقتى كه مردى به ايشان شِكوه كرد كه طلب روزى مى كند و به دست مى آورد، اما قانع نمى شود و نفْسش بيشتر از آن را از او مى طلبد و عرض كرد:
مرا چيزى بياموزيد، كه مشكلم را حلّ كند ـ
فرمود :
إن كانَ ما يَكفيكَ ، يُغنيكَ ، فَأدنى ما فيها يُغنيكَ
و إن كانَ ما يَكفيكَ ، لا يُغنيكَ ، فَكُلُّ ما فيها لا يُغنيكَ .
اگر آن اندازه كه كفايتت مى كند ، تو را بى نياز سازد، كمترين چيز دنيا بى نيازت مى سازد
و اگر آنچه تو را بس است ، بى نيازت نسازد، همه دنيا هم تو را بى نياز نمى گرداند.
( الكافي : ۲/۱۳۹/۱۰ )
امام صادق عليه السلام :
اقنَعْ بما قَسَمَ اللّه ُ لكَ و لا تَنظُرْ إلى ما عِندَ غيرِكَ و لا تَتَمَنَّ ما لَستَ نائلَهُ ؛
فإنّهُ مَن قَنِعَ شَبِعَ و مَن لم يَقنَعْ لم يَشبَعْ و خُذْ حَظَّكَ مِن آخِرَتِكَ .
به آنچه خداوند قسمت تو كرده قانع باش و به آنچه ديگران دارند چشم مدوز و آنچه را كه بدان نمى رسى، آرزو مكن؛
زيرا كسى كه قانع باشد، سير مى شود و كسى كه قانع نباشد، سير نمى شود و به فكر بهره آخرتت باش .
( الكافي : ۸/۲۴۳/۳۳۷ )
امام صادق عليه السلام :
إنَّ فيما نَزَلَ بهِ الوَحيُ مِن السماءِ :
لو أنَّ لاِبنِ آدمَ وَادِيَينِ يَسيلانِ ذَهَبا و فِضَّةً ، لاَبتَغى إلَيهِما ثالِثا !
يا بنَ آدمَ ! إنّما بَطنُكَ بَحرٌ مِنَ البُحورِ و وادٍ مِن الأودِيَةِ لا يَملَؤهُ شيءٌ إلاّ التُّرابُ .
از جمله وحيهاى آسمانى اين بود :
اگر براى آدميزاد دو رودخانه طلا و نقره جريان يابد ، باز خواهان سوّمى است!
اى آدميزاد ! شكم تو ، در حقيقت ، دريايى و درّه اى است كه آنها را چيزى جز خاك پر نمى كند .
( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۴/۴۱۸/۵۹۱۲ - گفت : چشم تنگ دنيا دوست را يا قناعت پر كند يا خاك گور. گلستان سعدى باب سوم: ص ۱۱۸ )
میزان الحکمه،جلد نهم.
1- امام باقر عليه السلام:
فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً قَالَ قُولُوا لِلنَّاسِ أَحْسَنَ مَا تُحِبُّونَ أَنْ يُقَالَ لَكُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُبْغِضُ اللَّعَّانَ السَّبَّابَ الطَّعَّانَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ وَ يُحِبُّ الْحَيَّ الْحَلِيمَ الْعَفِيفَ الْمُتَعَفِّفَ.
درباره اين گفته خداوند كه «با مردم به زبان خوش سخن بگوييد» فرمود: بهترين سخنى كه دوست داريد مردم به شما بگويند، به آنها بگوييد، چرا كه خداوند، لعنت كننده، دشنام دهنده، زخمزبان زن بر مؤمنان، زشتگفتار، بدزبان و گداى سمج را دشمن مىدارد و با حيا و بردبار و عفيفِ پارسا را دوست دارد.
امالى(صدوق) ص 254 ، ح 4
--------------------------------------------------
2- پيامبر صلى الله عليه و آله:
عِفُّوا تَعِفُّ نِساؤُكُم؛
پاكدامن باشيد تا زنانتان پاكدامن باشند.
کافی(ط-الاسلامیه) ج 5 ، ص 553 ، ح 3
--------------------------------------------------
3- امام على عليه السلام:
صيانَةُ المَراَةِ اَنعَمُ لِحالِها وَ اَدوَمُ لِجَمالِها؛
محفوظ بودن زن، براى سلامتى اش مفيدتر است و زيبايى او را با دوامتر مى كند.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 405 ، ح 9286
--------------------------------------------------
4- امام على عليه السلام:
عِفَّتُهُ (الرَّجُل) عَلى قدرِ غَيرَتِهِ؛
پاكدامنى مرد به اندازه غيرت اوست.
نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 477 ، حكمت47
--------------------------------------------------
5- پيامبر صلى الله عليه و آله:
إنَّ اللّهَ يُحِبُّ الحَيِىَّ الحَليمَ العَفيفَ المُتَعفِّفَ؛
خداوند انسان با حياىِ بردبارِ پاك دامنى را كه پاكدامنى مى ورزد، دوست دارد.
كافى(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 112، ح 8
--------------------------------------------------
6- پيامبر صلى الله عليه و آله:
اضْمَنُوا لِي سِتّاً مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَضْمَنْ لَكُمُ الْجَنَّةَ اصْدُقُوا إِذَا حَدَّثْتُمْ وَ أَوْفُوا إِذَا وَعَدْتُمْ وَ أَدُّوا إِذَا اؤْتُمِنْتُمْ وَ احْفَظُوا فُرُوجَكُمْ وَ غُضُّوا أَبْصَارَكُمْ وَ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ.
شش چيز را براى من ضمانت كنيد تا من بهشت را براى شما ضمانت كنم، راستى در گفتار، وفاى به عهد، بر گرداندن امانت، پاكدامنى، چشم بستن از گناه و نگه داشتن دست (از غير حلال).
کنز الفؤاد ج 2 ، ص 11 - بحارالانوار(ط-بیروت) ج 74 ، ص 170
--------------------------------------------------
7- امام على عليه السلام:
العِفَّةُ رَأسُ كُلِّ خَيرٍ؛
عفّت، سرآمد هر خوبى است.
عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 45 ، ح 1115
--------------------------------------------------
8- امام على عليه السلام:
العِفَّةُ أفضَلُ الفُتُوَّةِ؛
عفّت، برترين جوانمردى است.
خرید آنلاین ست کیف طرحدار با تخفیف ویژه
هرکجا هستی به قدر توان در کار خیر سهیم باش
غررالحکم و دررالکلم ص 37 ، ح 582
--------------------------------------------------
9- امام على عليه السلام:
اَصلُ المُروءَةِ الحَياءُ وَ ثَمَرَتُهَا العِفَّةُ؛
ريشه مردانگى حيا و ميوه اش پاكدامنى است.
عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 112 ، ح 2449
--------------------------------------------------
10-امام على عليه السلام:
العَفافُ يَصونُ النَّفسَ و يُنَزِّهُها عَنِ الدَّنايا؛
عفّت، نفس را مصون مى دارد و آن را از پستيها دور نگه مى دارد.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 256 ، ح 5420
--------------------------------------------------
11- امام على عليه السلام:
أفضَلُ العِبادَةِ العَفافُ
برترين عبادت، پاكدامنى است.
كافي(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 468، ح 8
--------------------------------------------------
12- امام صادق عليه السلام:
عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُكُمْ.
نسبت به زنان مردم عفت داشته باشید تا زنانتان عفیف بمانند.
کافی(ط-الاسلامیه) ج5 ، ص 554 ، ح 5
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله):
طَلَبُ الحَلالِ فَرِیضَهٌ عَلَی کُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَهٍ؛ کار کردن برای کسب مال حلال، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.
(جامع الاخبار، ص ۳۸۹، حدیث ۱۰۷۹)
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله):
امْنُنْ عَلَیْنَا بِالنَّشَاطِ وَ أَعِذْنَا مِنَ الْفَشَلِ وَ الْکَوَ الْعَجْزِ وَ الْعِلَلِ وَ الضَّرَرِ وَ الضَّجَرِ وَ الْمَلَلِ؛ سَلِ (خدایا) نعمت سرزندگی و کوشایی را به ما ارزانی دار و از سستی، تنبلی، ناتوانی، بهانه آوری، زیان، دل مردگی و ملال، محفوظمان دار.
(میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۱۸۴)
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله):
إنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لا یُکَفِّرُها صَلاهٌ وَ لا صَدَقَهٌ، قِیلَ یا رسولَ اللهِ فَما یُکَفِّرُها قالَ الهُمُومُ فی طَلَبِ المَعِیشَهِ؛ بعضی از گناهان به وسیله نماز و صدقه هم آمرزیده نمی شوند. سؤال شد یا رسول الله! پس چه چیز موجب آمرزش آن است؟ فرمود: جدیت و تلاش در طلب معیشت.
(مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۱۳)
رسول الله (صلی الله علیه و آله):
اَلْعِبادَﺓ عَشَرَﺓ اَجْزاءٍ تِسْعَـﺔٌ مِنْها فی طَلَبِ الْحَلالِ؛ عبادت ده جزء است که نه جزء آن در کار و تلاش برای به دست آوردن روزی حلال است.
(مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۲)
امام علی (علیه السلام):
العَمَل العَمل، ثُمَّ النَّهایه النَّهایه، والاستِقامه الاستِقامَه، ثُمَّ الصَّبر الصَّبر، والوَرَع، إِنَّ لَکُم نَهایَه فَانتهوا اِلی نَهایَتِکُم؛ کار کنید و آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری کنید؛ آن گاه شکیبایی ورزید و پارسا باشید. همانا شما را پایانی است؛ پس، خود را به آن پایان (بهشت) رسانید.
(نهج‌البلاغه)
امام علی (علیه السلام):
قَلیل تَدُوم عَلیه، أرجَی مِن کَثِیر مَملُولٍ مِنه؛ کار (خیر) اندک، که بر آن مداومت ورزی، از کار بسیار که از آن خسته شوی، امیدوار کننده‌تر است.
(نهج‌البلاغه)
امام على (علیه السلام):
عَلَیکُم بالجِدّ والاجتِهاد والتَأهُّب والاستِعداد؛ بر شما باد به تلاش و سخت‌کوشی و مهیا شدن و آماده گشتن.
(نهج‌البلاغه)
۸٫امام على (علیه السلام):
إذا هبت أمراً فقع فیه، فإنّ شدّه توقّیه أعظم ممّا تخاف منه؛ هرگاه از کاری ترسیدی، خود را بـه کام آن بینداز، زیرا ترس شدید از آن کار، دشوارتر و زیان‌بارتر از اقدام به آن کار است.
(غررالحکم، ۸۹۵۵)
امام على (علیه السلام):
طَاعَه الله سُبحانَه لا یَحُوزها إلاّ مَن بَذل الجِدّ واستَفرَغ الجَهد؛ به طاعت خدای سبحان دست نیابد مگر کسی که تلاش کند و نهایت کوشش خود را به کار گیرد.
(غررالحکم،۶۰۰۹)
امام علی(علیه السلام):
الشَّرفُ بِالهِمَم العَالِیه لابِالرمَمِ البَالِیه؛ شرافت به همت های بلند است نه به استخوان های پوسیده.
(نهج‌البلاغه)
امام علی(علیه السلام):
اقصِر هِمَّتَک عَلی مَا یلزمُک و لا تخُض فِیما لایعنِیک؛ همّت خود را صرف چیزهایی کن که به آن نیاز داری و آنچه را به کار ت نمی آید پی گیری مکن.
(نهج‌البلاغه)
امام علی(علیه السلام):
إنَّ سَمتَ هِمَّتکَ لإصلاحِ النّاس فَابدَء بِنَفسِک، فَإن تُعاطِیک صلاح غَیرِک و أنتَ فاسِدٌ أکبَر العَیب؛ اگر همت والای اصلاح مردم را در سرداری، از خودت آغاز کن، زیرا پرداختن تو به اصلاح دیگران، در حالی که خود فاسد باشی بزرگترین عیب است.
(نهج‌البلاغه)
امام علی (علیه السلام):
قَدرُ الرَّجُلِ على قَدرِهِمَّتِهِ؛ اندازه هر کس به اندازه همت او است.
(منتخب میزان الحکمه، ۳۱۴)
امام على (علیهالسلام):
الکَرَمُ نَتیجَهُ عُلُوِّ الهِمَّه؛ کَرَم داشتن، زاییده بلندى همّت است.
(غرر الحکم، ۱۴۷۷)
حضرت علی (علیه السلام):
کَفى بِالمَرءِ غَفلَهً أن یَصرِفَ هِمَّتَهُ فیما لا یَعنیهِ؛ غفلت آدمى را همین بس که همّتش را در آنچه به کارش نمى آید، صرف کند.
(نهج‌البلاغه)
حضرت علی (علیه السلام):
کُن بَعیدَالهِمَمِ إذا طَلَبتَ، کَریمَ الظَّفَرِ إذا غَلَبتَ؛ هرگاه در پىچیزى هستى، بلندْ همّت باش و آنگاه که چیره شدى، در پیروزى کریم باش.
(نهج‌البلاغه)
امام علی (علیه السلام):
آفَه النُّجْحِ الْکَسَلُ؛ آفت موفقیت تنبلی است.
(میزان الحکمه، ج ۱۱،ص ۵۱۸۴)
امام علی (علیه السلام):
مَنْ دَامَ کَسَلُهُ خَابَ أَمَلُه؛ کسی که پیوسته تنبلی کند، در رسیدن به آرزویش ناکام ماند.
(میزان الحکمه، ج ۱۱،ص ۵۱۸۴)
امام علی (علیه السلام):
مِنْ سَبَبِ الْحِرْمَانِ التَّوَانِی؛ یکی از عوامل محرومیت سستی (در کار) است.
(نهج‌البلاغه)
امام علی (علیه السلام):
ضَادُّوا التَّوَانِیَ بِالْعَزْم؛ با عزم و اراده به جنگ سستی بروید.
(میزان الحکمه، ج ۱۱،ص ۵۱۸۴)
امام حسن (علیه السلام)
لامُرُوَّه لِمَن لاهِمَّه لَه؛ کسی که همت ندارد مروت ندارد.
(بحار الانوار، ج ۸ ، ص ۱۱۱)
امام حسن (علیهالسلام):
اِتَّقُوا اللّهَ عِبادَ اللّهِ وَ جِدُّوا فی الطَّلَبِ وَ تِجاهِ الْهَرَبِ وَ بادِرُوا الْعَمَلَ قَبْلَ مُقَطِّعاتِ النَّقِماتِ وَ هادِمِ الَّذّاتِ؛ ای بندگان خدا! تقوا پیشه کرده و برای رسیدن به خواستهها تلاش کنید و از کارهای ناروا بگریزید و قبل از آنکه ناگواری ها به شما روی آورند و نابود کننده لذات [مرگ] فرا رسد، به کار[های نیک] مبادرت ورزید.
(بحار الانوار، ج ۱، ص ۲۱۸)
امام حسن (علیهالسلام):
وَ اعْمَلْ لِدُنْیاکَ کَاَنَّکَ تَعیشُ اَبَدا وَ اعْمَلْ لآخِرَتِکَ کَاَنَّکَ تَمُوتُ غَداً؛ برای دنیایت چنان کار کن که گویا برای همیشه [در این دنیا] خواهی بود. و برای آخرتت [نیز چنان] سعی و تلاش کن که گویا فردا از دنیا خواهی رفت.
(تحف العقول، ص۴۰۸،ح ۲۰)
امام سجاد(علیه السلام):
اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحَزَنِ وَ الْعَجْزِ وَ الْکَسَلِ؛ بار خدایا، من از غم و اندوه و ناتوانی و تنبلی به تو پناه میبرم.
(میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۱۸۸)
امام باقر (علیه السلام):
إیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ کُلِّ شَرٍّ؛ از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز، زیرا که این دو کلید هر بدی میباشند.
(میزان الحکمه، ج ۱۱، ص۵۱۸۶)
امام باقر (علیه السلام):
إنِّى لأبغضُ الرَّجُل أن یَکُون کسلاناً عَن أمرِ دُنیَاه، و مَن کَسَل عَن أمرِ دُنیاه فَهُو عَن أمر آخِرتِه أکسلَ؛ من مردى را که در کار دنیایش تنبل باشد مبغوض میدارم و کسى که در کار دنیا تنبل باشد، در کار آخرتش تنبل تر است.
(وسائل الشیعه، ج۱۲، صفحه ۳۷)
امام باقر (علیه السلام):
إیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ َإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ کُلِّ سُوء؛ از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز، زیرا که این دو کلید هر بدی میباشند.
(وسائل الشیعه ، ج ۱۲، ص ۳۹)
امام صادق (علیه السلام):
إیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا یَمْنَعَانِکَ مِنْ حَظِّکَ مِنَ الدُّنْیَا وَ الاْآخِرَهِ؛ از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز، زیرا که این دو خصلت تو را از بهره دنیا و آخرت باز می دارند.
(میزان الحکمه، ج ۱۱، ص۵۱۸۶)
امام صادق(علیه السلام):
تَرْکُ التِجارَﮤِ ینْقَصُ الْعَقْلَ؛ رها کردن کسب و کار، عقل را کم میکند.
(وسائل‌الشیعه، ج۱۷، ص۱۴)
امام صادق(علیه السلام):
مَن طَلَبَ الدُّنیا اِستِعْفافاً عَنِ النّاسِ وَ سَعْیاً عَلی اَهْلِهِ وَ تَعَطٌّفاً عَلی جارِهِ لَقَی اللهَ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ الْقِیامَـﺔِ وَ وَجْهُهُ مِثلُ القَمَرِ لَیْلَـﺔَ الْبَدْرِ؛ هرکس دنیا را طلب کند به قصد این که آبروی خود را از مردم حفظ، رفاه خانواده‌اش را تأمین و به همسایه‌اش کمک کند، وقتی با خدا دیدار کند، چهره‌اش همانند ماه شب بدر می‌درخشد.
(وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۲۱)
امام صادق(علیه السلام):
کُلُّ ذی‌صَناعَهٍ مُضطَرًّ اِلی ثَلاثِ خِصالٍ یَحْتلِبُ بِها الْکَسْبَ: و هُوَ اَن یَکُونَ حاذِقاً بِعِلْمٍ مُؤَدّیاً لِلْاَمانَهِ فیهِ، مُسْتَمیلاً لِمَنِ اسْتَعْمَلَهُ؛ هر اهل فنی برای موفقیت در کسب و کار خود (که کارش بگیرد) به سه مطلب نیازمند است:
– تخصص و باهوشی در فن و حرفه مورد نظر.
– امین باشد و در کار و مال مردم، امانت و درستی را حفظ کند.
– با کارفرما و صاحب کار، خوش‌برخورد و خوش‌قلب باشد.
(بحارالانوار، ج۷۵، ح۲۳۵)
امام صادق(علیه السلام):
مَنْ طَلَبَ التَّجارَﺓ اِستَغْنَی عَنِ النّاسِ؛ هرکس دنبال تجارت رود از مردم بی‌نیاز می‌شود.
(وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۱۲)
امام صادق(علیه السلام):
یا هِشامُ! اِنْ رَأَیت الصِّفَّینِ قَدِ الْتَقَیا فَلا تَدَعْ طَلَبَ الرِّزقِ فی ذلکَ الْیوْمِ؛ اگر در خط مقدم جبهه، درگیری شروع شد، باز هم کار کردن و طلب روزی را در آن روز ترک نکن.
(کافی، ج۵، ص۷۸)
امام صادق(علیه السلام):
اَلکادُّ عَلَی عِیالِهِ کَالْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللهِ؛ کسی که خود را برای روزی خانواده‌اش به زحمت می‌اندازد و کار میکند مانند رزمنده‌است که در راه خدا می‌جنگد.
(کافی، ج۵، ص۸۸)
امام صادق (علیه السلام):
اوصِیکَ بتَقوی الله والوَرع والاِجتِهاد واعلَم أنّه لا یَنفَع اجتِهادٌ لا وَرع فیه؛ تو را به تقوای الهی و پارسایی و کوشش سفارش می‌کنم و بدان که کوششی که در آن پارسایی نباشد، سودی نمی‌دهد.
(کافی، ج ۲ ص ۷۶)
امام صادق (علیه السلام):
لا تَکسِلُوا فِى طَلبِ مَعایِشَکُم فَإنَّ آبائَنا کَانُوا یَرکَضُون فِیها و یُطلِبونَها؛ در طلب روزى و نیازهاى زندگى تنبلى نکنید، چرا که پدران و نیاکان ما به دنبال آن میدویدند و آنرا طلب مى کردند.
(وسائل الشیعه، ج۱۲، ص ۳۸)
امام صادق (علیه السلام):
لاتَکسل عَن مَعِیشَتک فَتَکون کَلّاً عَلى غَیرک؛ در معاش دنیوى خود تنبلى مکن که سربار دیگران باشى.
(فروع کافى، ج ۵، ص ۸۶)
امام موسی کاظم (علیه السلام):
اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَیبْغِضُ الْعَبْدَ النَوّامَ، اِنَّ اللهَ یبْغِضُ الْعَبْدَ الفارِغَ؛ خداوند دشمن بنده ای است که زیاد می خوابد و بیکار است.
(وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۳۸)
امام رضا(علیه السلام):
الَّذی یطْلُبُ مِنْ فَضْلٍ یکُفُّ بِهِ عِیالَهُ اَعْظُمُ اَجْراً مِنَ الْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللهِ؛ کسی که دنبال روزی می‌رود تا آبروی خود و خانواده‌اش را حفظ کند، اجر و پاداشش از رزمنده‌ای که در راه خدا جنگ میکند بیشتر است (عرق کارگر معادل خون شهید است.)
(وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۶۷)
ابو عمرو الشیبانی:
رأیت أبا عبدالله وبیده مسحاه وعلیه إزار غلیظ یعمل فی حائط له والعرق یتصابّ عن ظهره فقلت: جعلت فداک أعطنی أکفک فقال لی: إنّی احبّ أن یتأذّی الرجل بحرّ الشمس فی طلب المعیشه؛ ابو عمرو شیبانی نقل می کند: امام صادق (علیه السلام) را دیدم که در دستش بیلی بود و ازاری ضخیم بر تن داشت و در بوستان خود کار می کرد و عرق از پشت او سرازیر بود. عرض کردم: فدایت شوم! اجازه بدهید من به جای شما کار کنم. فرمود: من دوست دارم که مرد برای تأمین معیشت خود در گرمای آفتاب اذیّت شود.
(کافی: ج۵،ص ۷۷)
