رُباط‌کریم مرکز شهرستان رباط‌کریم در استان تهران است که این شهرستان در فاصلهٔ ۲۵ کیلومتری جنوب غربی از پایتخت ایران قرار دارد. شهرستان رباط کریم در جنوب غربی استان تهران واقع شده و با وسعتی معادل ۲۷۵ کیلومترمربع در طول جغرافیایی ۵۱:۴ و عرض جغرافیایی ۳۵:۲۸ قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۰۵۰ متر می‌باشد. این شهرستان از شمال به شهرستان شهریار از جنوب به شهرستان‌های ری و اسلامشهر از شرق به شهرستان بهارستان و از غرب به شهرستان زرندیه از توابع استان مرکزی محدود است.
از جهت دسترسی و مسیریابی شهر رباط کریم در فاصله ۲۵ کیلومتری آزادراه تهران-ساوه قرار دارد. دسترسی‌های جاده ای به رباط کریم علاوه بر اتوبان تهران-ساوه از طریق اتوبان تهران-قم و جاده ساوه (جاده قدیم تهران-ساوه) و همچنین از سمت کرج (استان البرز) نیز با گذشتن از شهریار و عبور از جاده رباط کریم-شهریار امکان‌پذیر است. از طریق سیستم حمل و نقل ریلی نیز دسترسی به این شهر، با وجود ایستگاه راه‌آهن رباط کریم -که در مسیر ریلی تهران خرمشهر واقع شده‌است- امکان‌پذیر است.
در مورد اقلیم منطقه با توجه به اینکه ارتفاع رباط کریم از سطح دریا ۱۰۸۰ متر ثبت شده‌است؛ میزان بارش سالانه بیش از ۲۰۰ میلی‌متر و حداکثر درجه حرارت این شهر ۴۴ درجه سانتی گراد و حداقل دما ۱۵- درجه سانتی گراد که با متوسط دمای ۱۶ درجه سانتی گراد و همچنین به علت ارتفاع پایین و مجاورت با مناطق کویری قم و دریاچه نمک از اقلیم نیمه بیابانی برخوردار بوده اما در کل تابستان هایی گرم و زمستان هایی به نسبت سرد دارد. همچنین رشته کوه‌هایی کم ارتفاع در قسمت جنوب غرب رباط کریم در محدوده روستای شهر آباد قرار گرفته‌است که بلندترین قله آن معروف به تخت رستم با ارتفاع ۱۲۱۰ متر از سطح دریا می‌باشد. این شهر در سال ۱۳۹۵ دارای ۱۰۵۳۹۳ نفر جمعیت بوده که ۵۳۶۴۷ مرد و ۵۱۷۴۶ زن بوده‌است.
شهرستان رباط کریم از هزاران سال قبل،از مراکز مهم تمدن و زندگی بوده است.آثار متعدد باستانی که در سال 1369 و اواخر سال 1373 در حوالی رباط کریم از شش هزار سال قبل تا دوران قاجاریه به دست آمده است ، مؤید این مدعاست .کارشناسان باستان شناسی و میراث فرهنگی بر این باورند که در حوالی بازارک در محلی معروف به (چاله بازارک)روستا یا شهری در زیر خاک مدفون است. به دلیل واقع شدن رباط کریم بر سر راه جاده ابریشم و راه زیارتی خراسان به بغداد و همچنین انتخاب تهران به عنوان پایتخت توسط آغا محمد خان قاجار،کهن ترین و بی نظیر ترین کاروانسراهای ایران مانند کاروانسرای سنگی و کاروانسرای حاج کمال (متعلق به خواجه کمال خواجه حرمسرای فتحعلی شاه قاجار)در این منطقه ساخته شده است.
شواهد و قراین موجود حکایت از ساخت چهار دروازه در جهات اربعه آبادی رباط کریم در 280 سال قبل دارد که یکی از دوازه ها تا چندی پیش در غرب رباط کریم و جوار امامزاده محمد تقی (ع) قابل مشاهده بوده است. وجود 7 مقبره امامزاده و بقعه پیامبر لوط نشانگر آن است که در صدر اسلام یا پس از آن رباط کریم موقعیت اجتماعی و سکونتی داشته است که محل اقامتگاه موقت آنها بوده و پس از فوت شان در این محل دفن شده اند. شهرستان رباط کریم در مجموع دارای 43 اثر فرهنگی و تاریخی و 17 اثر ثبت ملی می باشد که شامل کاروانسراها،بقاع متبرکه،امامزادگان،تپه های باستانی،یخدان،آسیاب آبی،قلعه و... می باشد که همگی مبین سابقه کهن این منطقه بوده است.
رباط کریم تا قبل از سال 1359 به صورت دهستانی از توابع شهرستان کرج بوده و سپس در حوزه تقسیمات سیاسی همان شهرستان به بخش ارتقاء یافته است و پس از انتزاع بخش شهریار از کرج و تاسیس شهرستان شهریار،در سال 1368 به عنوان بخشی از توابع شهرستان شهریار تعریف شده است. درسال 1375 تاسیس شهرستان رباط کریم با دو بخش مرکزی و گلستان و چهار دهستان منجیل آباد،امامزاده ابوطالب،اسماعیل آباد و میمنت آباد به تصویب هیئت وزیران رسیده است . درسال 1381 بخش بوستان به مرکزیت نسیم شهر نیز تاسیس و به بخش های این شهرستان افزوده شده است. در اواخر سال 1389 نیز با انتزاع بخش های گلستان و بوستان از رباط کریم و تاسیس شهرستان بهارستان،تقسیمات سیاسی شهرستان مجدداٌ دستخوش تغییر شده است. درحال حاضر شهرستان رباط کریم دارای یک بخش (بخش مرکزی)،سه شهر رباط کریم ، نصیرشهر و شهر جدید پرند و سه دهستان (منجیل آباد، امامزاده ابوطالب و وهن آباد)مشتمل بر 14 روستا می باشد.
براثر پدیده مهاجرت طی سه دهه گذشته جمعیت شهرستان از 20000 نفر در سال 1365 به 300000 نفر (با احتساب جمعیت جدید ساکن در پرند) در سال 1392 رسیده است یعنی در طول 27 سال جمعیت شهرستان 14 برابر شده و به عبارتی 1400 درصد رشد نشان می دهد که در نوع خود کم نظیر است. استمرار مهاجرت از استان های مختلف کشور به ویژه استان های آذربایجان غربی و شرقی، اردبیل، همدان، گیلان، مازندران، کرمانشاه، لرستان و یزد به منطقه، ترکیب متنوعی از جمعیت را به وجود آورده و با ایجاد بافت ناهمگون و اجتماعی و فرهنگی ،تعدد قومی و قبیله ای، شکل گیری خرده فرهنگ ها و... منجر به شرایط ناپایدار اجتماعی شده است. از نظر ترکیب جمعیتی،ساکنین شهرستان را 75درصد آذری زبان،20درصد سایر اقوام کرد ،لر، گیلک ، مازنی و... و 10درصد افراد بومی تشکیل می دهند. قرار داشتن اکثریت ساکنین در دهکهای پائین اقتصادی،سکونت اقشار کارگری،عدم تعلقات محیطی و اقتصادی،وجود کاستی های خدماتی به ویژه در حوزه فرهنگی از جمله مهمترین ویژگی های ساختار اجتماعی شهرستان رباط کریم هستند. صرف نظر از ترکیب جمعیتی متأثر از مهاجرت که به زبان گویش زادگاه (مبداء مهاجرت) تکلم می نمایند، مردم بومی شهرستان به زبان فارسی یا آذری تکلم می کنند.به گونه ای که ساکنین شهر رباط کریم و دهستان های وهن آباد و امامزاده ابوطالب به زبان فارسی و بخش عمده نصیرشهر و دهستان منجیل آباد به زبان ترکی محاوره می نمایند.
از جمله صنایع دستی رایج در شهرستان رباط کریم می توان به شیشه گری دستی، نقش برجسته ی سفال و آهنگری هنری اشاره کرد. مهم ترين معدن اين شهرستان معدن منگنز واقع در 6 كيلومتری باختر رباط كريم است كه توسط شركت ملی فولاد ايران مورد بهره برداری قرار می گيرد.
كشاورزی منطقه ی رباط کریم بيش تر به صورت آبی بوده و از رونق خوبی برخوردار است. برای آبياری زمين های تحت كشت و باغ های اطراف، از چاه های ژرف استفاده می شود. طريقه آبياری به صورت كرت بندی است. عمده ترين فرآورده های كشاورزی و باغ داری عبارتند از: گندم، جو، تره بار، ذرت، تخمه آفتابگردان، انگور، سيب، گلابی و گيلاس. در اين شهرستان پوشش گياهی تنک جهت چرای دام موجود است. دامداری در منطقه هم به صورت سنتی و هم به روش صنعتی انجام می گيرد. محصولاتی مانند تره بار، انگور و شير از مهم ترين صادرات رباط كريم محسوب می شود. دام داری های صنعتی شامل واحدهای گاوداری از نژادهای اصيل خارجی است كه به پرورش گاوهای شيرده اختصاص يافته و از بازدهی خوبی برخودار شده است.
گفته می شود وجه تسمیه نام رباط کریم به علت وجود کاوران سرایی قدیمی در این ناحیه با نام «رباط (کاروان سرا) کریم» بوده است و بعد ها حتی پس از رشد شهر و گسترش آن نام منطقه ی رباط کریم هم چنان بر این ناحیه مانده است. البته الان کاروان سرای قدیمی در این ناحیه وجود دارد که قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد ولی این کاروان سرا به نام فتح علی شاه موسوم است.
جاذبه های رباط کریم
امامزاده عمادالدین : آستان امامزاده عماد در شهرستان رباط کریم، بخش مرکزی، شهر رباط کریم، خیابان بخشداری جنب دبستان نمونه مردمی واقع شده است. بنای ساختمان بقعه در دوره معاصر و با معماری کاملًا جدید ساخته شده است. پلان آن به صورت چلیپا شکل و در مرکز آن گنبد مرتفع کاشیکاری شده قرار دارد. بنا دارای تزیینات مختلف کاشیکاری و کتیبه های کاشی با خطوط معقلی و نستعلیق است.
تپه یقه : در سفر به رباط کریم با تپه های زیاد و معروفی رو به رو خواهید شد که تپه یقه هم یکی از این تپه هاست. براساس آثار و شواهد تاریخی سابقه سکونت در این تپه به 3 هزار سال پیش می رسد.
تپه ده حسن : این تپه که در شرق روستای ده حسن قرار گرفته از تپه های مهم باستانی شهرستان رباط کریم و از جاهای دیدنی رباط کریم بوده و یکی از شاخص های فرهنگی و تمدنی این شهرستان است. تپه ده حسن در برگیرنده دژ و قلاع دوران تاریخی با مصالح چینه و خشت می باشد. این اثر در تاریخ 16/6/83 به شماره 11068 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل بازارک : این پل بر روی رودخانه فصلی سیاب (سیاه آب) که در گذشته جاری بوده قرار گرفته است و در زمان خود به لحاظ اهمیت راه ارتباطی رباط کریم به ساوه و برقراری ارتباط شرق به غرب از ارزش فراوانی برخوردار بوده است. به طوری که قبل از احداث جاده های جدید، در زمان جاری شدن آب رودخانه سیلاب تنها راه ارتباطی بین کاروانسرای حاج کمال واقع در رباط کریم (شرق) و قلعه سنگی در غرب و راه ارتباطی به ساوه بوده است. نقشه ساختمان پل در امتداد شرق به غرب و به طور 60/19 و عرض 20/5 به صورت سه چشمه طاق شامل یک دهانه بزرگ و دهانه کوچکتر در دو جانب می باشد. این اثر در تاریخ 2/11/82 به شماره 10819 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و از شگفت انگیزترین جاهای دیدنی رباط کریم محسوب می شود.
قلعه سنگی : این قلعه که متعلق به دوره سلجوقیان است در نزدیکی رودخانه شور و جنوب شهر جدید پرند قرار گرفته است. پلان آن به سبک بناهای متداول دوران اسلامی، به صورت چهار ایوانی و با یک حیاط مرکزی است. در بازدید از این قلعه متوجه 4 برج مدور که قطر هریک 5 متر است خواهید شد. ضمنا در درون این قلعه یک چاه آب به عمق 40 متر و یک آب انبار وجود دارد و از زیباترین جاهای دیدنی رباط کریمبه شمار می آید.
آسیاب آبی رباط کریم : با گذر از میان کوچه باغ های رباط کریم به یک بنای آسیاب در بخش جنوبی بر خواهید خورد که قدمتی معادل دوره قاجار دارد. فضای معماری آسیاب شامل سردر ورودی به صورت پیش طاق با عمق کم و قوس پنج و هفت است که اطاق های جنبی دو طرف راهرو و فضای اصلی (که در برگیرنده مکان قرارگیری سنگ آسیاب بوده)، محل انباشت گندم و نیز فضای نگهداری آرد است. در این بنا برای پخت و پز و نیز تامین گرما دو عدد اجاق و یک تنور ساخته شده است. در سفر به شهرستان رباط کریم استانتهران سری به یکی از حیرت انگیزترین جاهای دیدنی رباط کریم بزنید و نهایت لذت را ببرید. این اثر در تاریخ 2/11/82 به شماره 10821 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کاروانسرای حاج کمال : مهم ترین کاروانسرای شهرستان رباط کریم و یکی از پرجاذبه ترین ها در استان تهران همین کاروانسر است. این کاروانسرا که از نوع دو ایوانی و دارای فضاهای ورودی، حیاط، اتاق های متعدد و اصطبل است در سال 1345 هجری قمری و هم زمان با دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار توسط فرد خیری به نام حاج کمال ساخته شده است و به منظور استفاده مسافران وقف شده است. و امروزه از تاریخی ترین جاهای دیدنی رباط کریم برای گردشگران است.
یخدان های قدیمی : در غرب بافت شهر رباط کریم دو یخدان تاریخی قرار دارد که در ساخت آن ها از چینه و خشت استفاده شده. این یخدان ها دارای پلان مدور و یک دیوار سایه انداز هستند.
امامزاده محمدتقی : آستان امامزاده محمدتقي در شهرستان رباط کریم، شهر شهررباط کریم، خيابان شهيد مجيد ناصری واقع شده است. بنای ساختمان بقعه به ابعاد 7/5×7/5 متر دارای پلان مربع شكل است كه گنبد سبز رنگ كوچكی بر فراز آن احداث گرديده است. ورودی بقعه در ضلع شرقی قرار دارد. آستان امامزاده محمدتقی (علیه السلام) در شهرستان رباط کریم، شهر شهررباط کریم، خيابان شهيد مجيد ناصری واقع شده است. بنای ساختمان بقعه به ابعاد 7/5×7/5 متر دارای پلان مربع شكل است كه گنبد سبز رنگ كوچكی بر فراز آن احداث گرديده است. ورودی بقعه در ضلع شرقی قرار دارد.ساختمان بقعه به شيوه معماری جديد و با سبك اسلامی مربوط به دوره معاصر است. آدر اوائل دهه ۵۰ بنای کنونی ساخته شد. پیش از دهه ۵۰ حرم کاهگلی به ابعاد۳۰×۳۰متر و به صورت ۸ ضلعی بوده است؛ ضریح جدید در سال ۱۳۸۲ نصب گردید.
امامزاده ابوطالب : آستان امامزاده ابوطالب (علیه السلام) در شهرستان رباط کریم، بخش مرکزی، دهستان امامزاده ابوطالب روستای آدران واقع شده است و از طريق آزاد راه تهران ـ ساوه با قرارگرفتن در جاده شهريار به سلطان آباد قابل دسترسی است. به طوركلی ازسه مرحله معماری درساختمان بقعه مشاهده می شود كه دو مرحله آن متعلق به دوره قاجاريه و يك مرحله ديگرمربوط به دوره جديد است که شامل تغييرات جزئی و افزودن فضاهای جانبی می باشد. معماری بقعه عبارت است از يك فضای ورودی شامل سردرب و دو طاقنما درطرفين است كه فضای هشتی مقابل آن با آجركاری و كاربندی تزيين گرديده است. فضای درونی بقعه نيز با پلان چهار ضلعی دارای گنبدی كوچك است.
تپه کیکاور : تپه کیکاور مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان رباط کریم، کیلومتر ۲۴ بزرگراه تهران به ساوه در روستای تاریخی کیکاور واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۳۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
..................................
آرشیو
