می گویند در دوران قدیم روزی پادشاه بزرگ هند از بازی هایی که از شانس نشات گرفته بودند خسته گشت بنابراین به یکی از دانشمندان خود در دربار دستور ساخت بازی داد که در آن عنصر متافیزیکی حذف 'گردد و همه چیز معطوف به قدرت ذهن انسان شودبنابراین اینگونه بود که شطرنج البته نه به شکل امروزی آن ابداع گشت این متن فقط از دید آمار و ارقام نگاهی کوتاه دارد به اینکه آیا هوش بازی شطرنج اکتسابی است یا خیر البته پاسخ آن را به عهده شما خواهیم گذاشت.
میلیون ها نفر بر روی کره زمین شطرنج بازی می کنند اما از این میلیون ها انسان تنها 1700 نفر توانسته اند در سال 2020 به عنوان استاد بزرگی(Grand Master یا به اختصار GM) دست یابند که در مقایسه با سال 1977 که تعدادشان 88 نفر بود عدد بالایی است اما با تغییرات صورت گرفته در گذر سال ها, برای دست یافتن به این لقب رنکنیگ شما باید به بالاتر از 2500 می رسید اما بعد از زیاد شدن تعداد استاد بزرگان شطرنج در سال 2008 فدراسیون جهانی تصمیم گرفت که عنوانی جدید و پر طمطراق تر را جایگزین این عنوان نماید و آن سوپر استاد بزرگ شطرنج است در این رده بندی شما باید به رنکینگ 2700 می رسیدید بنابراین طبق این رده بندی در سال 2020 تنها 36 شطرنج باز این عنوان غیر رسمی را دارا هستند.
از عنواین عبور می کنیم و به بخش های دیگر بپردازیم به ملیت و جنسیت و رنگ پوست شطرنج بازان حال حاضر , از مجموع نزیک به 1700 استاد بزرگ,روسیه با داشتن 240 استاد بزرگ بافاصله در صدر قرار گرفته در واقع روسیه را مهد شطرنج بازان نخبه می دانند در فواصل جنگ سرد که دو کشور شوروی و آمریکا در گیر جنگ سرد بودند بازی شطرنج که به جدال مغزها شهرت دارد نیز در میان این جنگ سرد حضور داشت و سر و صدای زیادی هم در زمان خود به پا کرد بابی فیشر(با ضریب هوشی 181) اسطوره ی بی بدیل این رشته با بازی های هجومی خود با غلبه بر بوریس اسپاسکی که اهل شوروری بود نبرد قرن را برد و تبدیل به نخستین آمریکایی گشت که به عنوان قهرمانی جهان دست یافته , آمریکا از سال 1972 تا به حال در انتظار بابی فیشر دیگر است رویایی که تا به حال به آن دست نیافته.
اما بعد از شطرنج بازان روسی و نبرد قرن به سراغ موارد دیگر می رویم فکر می کنید در میان این 1700 استاد بزرگ چند سیاه پوست قرار دارد یا چند زن توانستند به این لقب نایل گردند.جالب است که از میان این 1700 تن تنها 3 شطرنج باز سیاه پوست قرار دارد و 37 شطرنج باز زن توانسته اند در اشل استادان بزرگ قرار بگیرند که بهترین شطرنج باز زن این رشته خانم هو ییفان چینی با رنکنیگ 2658 که در رتبه 88 ام بهترین شطرنج بازان جهان و سپس خانم الکساندرا گوریاچکینا روسی با رنکنیگ 2592 که این یعنی رتبه ی دوم بانوان در 400 شطرنج باز جهان نیز جایی ندارد اما این نکته در بانوان زمانی جالب می شود که این رنکنیگ ها به شکلی برای بانوان حاصل شده که آن ها در مسابقات شان با شطرنج بازان مرد مسابقه نمی دهد و این رتبه بندی حاصل شده بین بازی با خودشان می باشد بنابراین شطرنج بانوان در فاصله ایی بسیار زیاد با مردان قرار دارد اما همیشه استثنا هایی هم وجود دارند یودیت پولگار(ضریب هوشی 170) شطرنج باز یهودی مجارستانی بی شک یکی از آن هاست او که خواهرش هم اولین استاد بزرگ زنان تاریخ است(طبق معیار بازی با مردان به این استاد بزرگی دست یافته در حالیکه همه ی آن 37 تن استاد بزرگ زنان با بازی با بانوان به این مقام دست یافتند)در 15 سالگی به استاد بزرگی رسید این یعنی جوانترین استاد بزرگ در آن زمان پولگار و ییفان تنها شطرنج بازان زن تاریخ هستند که تا به حال توانسته اند در بین 100 شطرنج باز تاریخ قرار بگیرند اما تفاوت پولگار با رقیب چینی در این نکته است که وی تا به حال اصلا در مسابقات زنان حضور نیافته و تمام بازی های وی در مسابقات مردان می باشد او اولین و تنها زن تاریخ (دقت کنید تاریخ) است که به لقب سوپر استاد بزرگی دست یافته بهترین رنکنیگ وی رتبه 8ام جهان است که در سال 2005 رخ داده است در کارنامه ورزشی وی غلبه بر قهرمانان جهان گری کاسپاروف، آناتولی کارپف، ویسواناتان آناند، ولادیمیر کرامنیک، وسلین توپالف، الکساندر خالیفمن، روسلان پونوماریف، بوریس اسپاسکی، رستم قاسمجانوف، مگنوس کارلسن و واسیلی اسمیسلوف دیده می شود که همگی زمانی رتبه ی یک شطرنج را دارا بودند اما این افتخارات بی شمار در سال 2002 باعث شده که دنیای زنان به این شطرنج باز زن قدرتمند امیدوار گردد بنابراین در سال 2002 یک بازی حیثیتی بین او و گری کاسپاروف(ضریب هوشی 190) که تا سال 2000 بدون شکست بود ترتیب داده شد نتیجه 12 بر 1 به سود کاسپاروف شد.
اما گذشته از این آمار و ارقام و خلاصه تاریخ شطرنج ما در کجای آن قرار گرفته ایم و بهترین شطرنج باز ما کیست؟در اوج فعالیت های اینستاگرامی و شاخ و شانه کشیدن های شاخ های مجازی بهترین شطرنج باز تاریخ ایران تابعیت خود را تغییر داد.علیرضا فیروزجا شطرنج باز بابلی که نخستین سوپراستاد بزرگ تاریخ ایران می باشد و در رنکینگ 18ام بهترین شطرنج بازان حال حاضر است ,از او که بعنوان پدیده شطرنج جهان نام می برند و بسیاری از مفسران دنیای شطرنج او را قهرمان آینده شطرنج می دانند حال دیگر زیر پرچم فیده در مسابقات شرکت می کند بعد از این نابغه ی شطرنج پرهام مقصودلو است که در رتبه 62ام بهترین شطرنج بازان جهان قرار گرفته.اما یک سوال ساده ,انتقادی و احتمالا بی ربط به نظر شما چند نفر از جوانان ایرانی فیروزجا را می شناسند و چند نفر تتلو را تحسین می کنند؟
