فرض کنید یک دیدار فوتبال را ندیده‌اید و تنها از نتیجه آن آگاه شده‌اید. برای فهم اینکه بازی چگونه بوده است چه می‌کنید؟ احتمالا سراغ یکی از وبسایت‌ها یا اپلیکیشن‌هایی می‌روید که آمار (Stats) بازی را منتشر می‌کنند. هدف شما احتمالا این است که از کیفیت بازی اطلاعاتی به دست بیاورید. مثلا نگاه می‌کنید که درصد مالکیت تیم‌تان چند درصد بوده یا تیم مورد علاقه‌تان چند شوت درون چارچوب زده است و یا هر اطلاعات دیگری که به شما گزارش شده است.
اما آیا آن آمارها الزاما اطلاعاتی در باب کیفیت بازی به شما می‌دهند؟ پاسخ این پرسش خیر است. در واقع آن اطلاعات تنها عددهایی هستند فاقد ارزش. داده‌هایی هستند بدون پردازش و عاری از توانایی برای نشان دادن کیفیت. اینجاست که لزوم تعریف پارامترهایی برای به دست آوردن اطلاعات متقن احساس می‌شود. پارامترهایی که حاصل از تحلیل آن آمار و اطلاعات هستند.
یکی از این پارامترها که در این نوشته مورد بحث است، پارامتر xG است.
فرض کنید در آمار بازی یکی از تیم‌ها ۱۲ شوت در چارچوب دارد و تیم دیگر ۳ عدد. آیا این اعداد به شما می‌گوید که موقعیت‌های کدام تیم خطرناک‌تر بوده است؟ مشخص است که خیر. برای فهمیدن همین مساله پارامتر xG تعریف می‌شود.
پارامتر xG مخفف عبارت expected Goal به معنی «گل‌های مورد انتظار» است. xG پارامتری است که کیفیت یک موقعیت گل را که به شوت به سمت دروازه (داخل یا خارج از چارچوب فرقی ندارد) می‌انجامد، نشان می‌دهد. درواقع xG احتمال گل شدن یک شوت (یا ضربه سر) به سمت دروازه را محاسبه می‌کند، فارغ از اینکه آن شوت توسط چه کسی با چه سطح مهارتی زده شده است. از همین جملات مشخص است که xG می‌تواند مقادیری بیشتر از صفر و کمتر از یک را اختیار کند. طبیعتا xG صفر یا یک نداریم چرا که این دو عدد بیانگر قطعیت هستند و xG یک پارامتر احتمالی.
اگر به سایت‌هایی که دیتاهای مربوط به فوتبال را ارائه می‌کنند، سر بزنید ممکن است برای یک دیدار مقادیر xG متفاوتی ببینید که البته تفاوت مقداری آنها با هم در بسیاری از اوقات آن‌قدر ناچیز است که می‌توان از آن صرف نظر کرد و این مساله هم به نحوه محاسبه و مدل ریاضی محاسباتی متفاوتی است که برای محاسبه xG مربوط است.
پارامتر xG و محاسبه آن تحت تاثیر فاکتورهای متفاوتی است از جمله:
۱- فاصله نقطه‌ای که شوت زده می‌شود تا دروازه چقدر است
۳- چند بازیکن حریف بین بازیکن زننده ضربه و دروازه قرار دارند
۴- بازیکن با پای تخصصی ضربه می‌زند یا با پای غیرتخصصی
۵- زاویه بازیکن از نقطه‌ای که ضربه می‌زند نسبت به دروازه چگونه است
بر اساس فاکتورهای بالا یک مدل ریاضی طراحی می‌کنند که به هر شوتِ به سمت دروازه یک عدد بین صفر و یک تخصیص می‌دهد. هر چه مقدار xG به یک نزدیک‌تر باشد، آن موقعیت و شوت به سمت دروازه فارغ از اینکه توپ در چارچوب باشد یا نه، خطرناک‌تر است. برای مثال وقتی می‌گوییم xG یک موقعیت گل ۰/۷ است یعنی از هر ده‌بار که در آن شرایط شوتی به سمت دروازه زده شود، ۷ بار گل می‌شود، یا به عبارت دیگر احتمال گل شدن آن شوت ۷۰ درصد است.
نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که نتیجه شوت به سمت دروازه در مقدار xG تاثیر گذار نیست. یعنی xG مستقل از نتیجه موقعیت تعریف می‌شود.
مقدار xG کل یک تیم از جمع xG تک‌تک شوت‌های به سمت دروازه به دست می‌آید. یعنی وقتی می‌گوییم xG فلان تیم ۳/۵ است یعنی مجموع xG موقعیت‌های گل آن تیم ۳/۵ بوده و آن تیم در شرایط عادی باید ۳ گل یا بیشتر به ثمر می‌رسانده.
البته باید توجه داشت که xG به هیچ وجه برای پیش‌بینی بازی بعد به کار نمی‌رود و درواقع تنها بیانگر کیفیت موقعیت‌هایی است که یک تیم در آن دیدار ایجاد کرده است.
از این پارامتر برای تحلیل کیفیت بازیکن‌ها و تیم نیز استفاده می‌شود. برای مثال اگر مجموع xG یک تیم در طول فصل برابر ۲۵ باشد، آن تیم در طول فصل باید حداقل ۲۵ گل به ثمر می‌رسانده، اگر کمتر از ۲۵ گل زده باشد به این معنی است که در آن تیم ضربات آخر خوب زده نمی‌شود و اگر بالاتر از ۲۵ باشد به این معنی است که آنها توانایی این را دارند که از موقعیت‌های کمتر خطرناک گل بسازند.
برای بازیکنان هم می‌توان از این پارامتر استفاده کرد، برای مثال مقدار کل xG موقعیت‌های لوییس سوارز در فصل پیش ۱۴/۴۳ بوده است ولی سوراز موفق به زدن ۱۶ گل در طول فصل شد و این نشانگر توانایی سوارز در زدن ضربه آخر است.
همچین xG دریافتی نیز محاسبه می‌شود. برای مثال xG رقیب‌های یک تیم را در طول یک فصل اگر با هم جمع کنیم به آن xG دریافتی یک فصل می‌گویند. اگر xG دریافتی یک تیم در طول یک فصل ۲۵ باشد آن تیم نهایتا باید ۲۵ گل می‌خورده اگر کمتر خورده باشد نشان دهنده قوت خط دفاعی و دروازه‌بان تیم است و اگر بیشتر خورده باشد نشان ضعف در آن دو خط.
باید دقت داشت xG یکی از پارامترهای آنالیز بازی است و نه تنها پارامتر. برای تحلیل یک مسابقه فوتبال باید از تمامی پارامترها مثل xA، PpDA، PV، xT و ... استفاده کرد که در آینده در مورد سایر پارامترها هم خواهم نوشت.
مطلب از: نوید خرم خورشید
