پاکدشت شهری در جنوب شرقی استان تهران در ایران است. نام قدیم این شهر "پلشت آباد" بوده‌است، این شهر مرکز بخش مرکزی شهرستان پاکدشت است. نمایندهٔ شهرستان پاکدشت در مجلس شورای اسلامی، فرهاد بشیری است. فرماندار پاکدشت هادی تهمیدی است. پاکدشت به "مامازند" نیز معروف است. پاکدشت کنونی شامل مجموعه‌ای روستا و شهر است که در دوران باستان دهکده‌هایی در دشت ری بوده‌اند که رشدی در زمینه فرهنگ و هنر نداشته و تغییری محسوس دیده نمی‌شود حتی بزرگترین دانشگاه کشاورزی خاورمیانه که متنوع‌ترین و خاص‌ترین به حساب می‌آمده از منظر گردآوری گیاهان جهان از دست آورده‌های پیش از انقلاب است و بدین ترتیب این شهر به عنوان پایتخت گل و گیاه ایران شناخته شده است. به‌طور کلی، شامل یک میدان اصلی و چند بانک به‌صورت پراکنده از کل نظام بانکی را یدک می‌کشد. جاجرود مهمترین رود این شهرستان است.
شهرستان پاکدشت یکی از شهرستان‌های استان تهران است. این شهرستان در جنوب شهر تهران و مرکز آن شهر پاکدشت است. بنابر سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، تعداد 103542 خانوار شامل 350966 نفر در این شهرستان ساکن بوده‌اند که از این تعداد ۱۷۹٬۳۷۵ نفر مرد و ۱۷۱٬۵۹۱ نفر آن‌ها زن بودند. پاکدشت از شهرستان‌های استان تهران و از مهاجرپذیرترین شهرستان‌های ایران است.
پاکدشت همچنین به دلیل سطح بالای زیر کشت سبزیجات و گل و گیاهان زینتی (که به تمام نقاط ایران و حتی خارج از کشور صادر می‌شود) به پایتخت گل و گیاه معروف شده‌است. این اواخر در حال تبدیل شدن به قطب سته کار ی شده‌است ونیز طی چند سال گذشته کشت زعفران نیز رواج داشته‌است. همچنین سایت و مناطق نظامی پارچین در این شهرستان واقع شده که اهمیت آن را دوچندان نموده‌است. لازم به ذکر است که باشگاه سرخپوشان پاکدشت که جدیدا به لیگ آزادگان صعود کرده است متعلق به این شهر است.
پاکدشتی که اکنون می‌بینیم، در اصل شامل شماری روستا و شهر است که در دوران باستان دهکده‌هایی در دشت ری بوده‌اند. تاریخی کهن در دل خود دارد که بیانگر گذار اقوام مختلف و مهاجرت آنان از سرزمین‌های دور به این دیار و یادآور جنگ‌ها و ستیزهای مکرر گروه‌های اجتماعی از اقوام گوناگون و شخصیتهای شهیر تاریخ میباشد. پیشینة آبادانی این دشت که در حاشیه‌های جنوبی و جنوب شرقی تهران واقع است را باید در آغازین روزهایی که تاریخ شاهد عظمت و شکوه شهر باستانی ری بوده‌است جستجو کرد.
دیاکونوف در تاریخ ماد با تأکید بر قدمت این شهر و آبادی‌های اطراف آن که زادگاه زرتشت و سرزمین مغان است می‌نویسد: «روایات متاخر قرون وسطی به تقریب متفقند که زرتشت از مردم ماد بوده‌است و زادگاه پیامبر را گاهی ری (در ماد شرقی) ذکر می‌کرده‌اند» نتایج بدست آمده از کشفیاتی که در سالهای اخیر انجام گرفته نشان می‌دهد که در آستانه تاریخ مدون کشور ما یکی از مراکز عمده تمدن بوده‌است. اتلال پیش از تاریخ در بخشی از این منطقه مورد بررسی قرار گرفته‌اند که آثار بدست آمده از آن‌ها قابل مقایسه با تمدن ری میباشد. بررسی‌های مذکور تمدن تپه‌های فیلستان و ارمبویه که در نزدیکی منطقه پاکدشت واقع هستند را به هزاره پنجم ق. میلادی می‌رسانند مطالعات ابتدائی نیز نشان می‌دهد در هزاره اول قبل از میلاد حدود سالهای ۱۲۵۰ و ۱۳۰۰ قبل از میلاد تمدن معروف به سفال در این منطقه از رشد و شکوفائی قابل توجهی برخوردار بوده‌است. در بقایای ویرانه‌ها تکه‌های سفال به رنگ‌های فیروزه‌ای، آبی، طلائی و بسیاری رنگ‌های دیگر با زبان بی زبانی تاریخ را بازگو می‌کنند و این یادبود گذشته‌ای است که هنر، تمدن و ذوق نسل‌های پیشین را در خود دارد. به‌خوبی روشن است که بررسی اتلال باستانی این منطقه چنانچه به‌طور کامل انجام گیرد تمدن این منطقه را به پیش از دوران نوسنگی می‌رساند. طبق اظهارات پژوهشگران اسامی بسیاری از روستاهای پاکدشت نام‌هایی باستانی‌اند. از این‌رو کاوش در تپه‌ها و مناطق مختلف احتمالاً به اکتشافاتی در این زمینه منجر می‌گردد. از جمله این اسامی می‌توان به نام روستای مامازند، یبر،ارمبویه و ... اشاره کرد که محققین این اسامی را به دوران مهرپرستی ایرانیان نسبت می‌دهند.
کشاورزی در این شهرستان از رونق خوبی برخوردار میباشد. همچنین آبیاری زمین‌ها و باغ‌های زیر کشت از چاه‌های آب عمیق ونیمه عمیق و رودخانه جاجرود و در برخی نقاط از کاریز نیز استفاده می‌شود.(از جمله قنات روستای علی اباد ابوالقاسمی که تا سالهای هفتاد تا هشتاد اب دهی داشت اما با بی مهری جهاد کشاورزی و عدم لای روبی مظهر قنات خشک شده‌است) رودخانه جاجرود در قسمت خاوری این شهرستان به محض ورود به جلگه به چندین شعبه فرعی تقسیم شده و زمین‌های مزروعی را در فصل‌های بهار و تابستان آبیاری می‌کند.
شهرستان پاکدشت از نظر آب و هوا گرم و نيمه‌خشک بوده ولي قسمت‌هاي شمالي آن به دليل وجود ارتفاعات معتدل است. متوسط بارندگي در پاکدشت ۱۸۰ ميليمتر در سال است و بادهاي موسمي معمولي‌ترين بادهاي منطقه هستند که در اوايل بهار و اواسط پاييز در آن مي‌وزند. اگر شما به گل و گياه علاقه‌مند هستيد فرصت سفر به پاکدشت را هرگز از دست ندهيد. مردمان اين شهرستان با بهره‌گيري از نعمت‌هاي خدادادي نظير آب رودخانه جاجرود، اقليم مناسب و خاک حاصلخيز پرورش گل و گياه را به عنوان يک شغل اصلي انتخاب کرده‌اند و امروزه نقش عمده‌اي در بازارهاي گل و گياه داخل و حتي خارج از کشور دارند. امروزه مي‌توان چنين تعبير کرد که طراوت گل‌هاي زيبا با اکوسيستم پر رمز و راز کوير درهم آميخته و پاکدشت را به شهري تبديل کرده است که گل‌هاي زيبايش زينت‌بخش خاطرات شيرين بسياري از ما است.
طبق اظهارات پژوهشگران اسامي بسياري از روستاهاي پاکدشت نامهايي باستانيند از اينرو کاوش در تپه‌ها و مناطق مختلف احتمالاً به اکتشافاتي در اين زمينه منجر مي‌گردد. از جمله اين اسامي مي‌توان به نام روستاي مامازند، يبر و... اشاره کرد که محققين اين اسامي را به دوران مهرپرستي ايرانيان نسبت مي‌دهند. دشت ورامين محل تاخت و تاز درگيريهاي زمان مشروطه بوده است. شکي نيست از آنجاييکه بسياري از طرفداران قاجار در اين منطقه مي‌زيسته‌اند و از طرفي اين روستاها املاک شاهي بوده، تشکيلات موجود در آن، نيرويي بالقوه در حمايت از حکومت بوده است. از طرفداران مشروطه و مخالفان آن که به گونه‌اي مرتبط به مناطق و روستاهاي پاکدشت مي‌باشند، در اسناد تاريخي سخني به ميان نيامده است اما در کل اقوال محققين مبني بر مخالفت مردم اين ناحيه با مشروطه و يا حکومت جمهوري است. پس از استقرار مشروطه بدليل اينکه بسياري از اهالي روستاهاي خالصه خود را رعيت شاهان قاجار مي‌دانستند، از طرفداران قاجاريان بودند و حتي پس از کودتاي سوم اسفند ۱۲۹۹ نيز بازماندگان خاندان قاجار بر قواي طرفداران خود در اين منطقه حساب مي‌کردند.
شهرستان پاكدشت داراي سه شهرك صنعتي عباس آباد ؛ پایتخت ( علی آباد) و خوارزمي ميباشد. شهرك خوارزمي با وسعت ۳۴۰هكتار وشهرك عباس آباد با وسعت ۱۰۲۹ هكتار و گنجايش بيش از ۲۵۰۰ واحد كه در حال حاضر حدود۴۰ درصد واحدهاي صنعتي در آن استقرار يافته اند و با تكميل واحدهاي شهرك براي ۵۰۰۰ نفر ايجاد شغل مي شود. بزرگترین نیروگاه سیکل ترکیبی ایران با قدرت نامي ۲۸۶۸ مگاوات ساعت در مساحتی به وسعت ۱۹۳هکتار و در نزدیکی شهر شریف آبادِ این شهرستان واقع شده است. این نیروگاه در دو فاز گاز و بخار طراحي ، نصب و راه اندازی شده است . سد مخزني ماملو ، داراي حجمي بالغ بر ۲۵۰ ميليون متر مكعب مي باشد . اين سد داراي طول تاج ۸۰۷ متر بوده و ارتفاع آن از بستر رودخانه ۸۶ متر مي باشد و در بهمن ماه سال ۸۹ افتتاح گرديده و به بهره برداری رسيد .
مهمترين صنايع دستي در سطح شهرستان عبارتند از :
قالي و گليم و جاجيم بافي -منبت چوب- مینای شیشه- زیورآلات سنتی -سفالگری سنتی- معرق چوب- تولیدات چرم- حصیربافی- تراش شیشه- سفالگری دستی قلمزنی -خراطی چوب- قلمزنی روی فلز –رودوزیهای- رودوزیهای الحاقی- زیورآلات الحاقی- کاشی مینایی –سراجی- نقاشی روی شیشه –نگارگری
جاذبه های گردشگری :
منطقه نمونه گردشگري توچال : این روستای زیبا دارای آّب و هوای خنک و مناسبی برای گردش های یک روزه و یا حتی ساعتی است . اقلیم این روستا کوهپایه ای بوده و دارای عشایر است . میوه های دانه ریز از جمله انار و انجیر از محصولات روستای توچال است . همچنین این منطقه گردشگری دارای شرایط مناسب برای صخره نوردی است .
روستای آلوئک قطب تولید سبزی استان تهران : روستای آلوئک از روستاهای نمونه و کارآفرین در زمینه تولید انواع سبزیجات میباشد که یکی از منابع مهم تامین بازار سبزی در استان تهران می باشد
امامزاده سیدجلیل(ع) : بنای امامزاده سیدجلیل(ع) در جنوب روستای فیلستان شهرستان پاکدشت واقع شده و متعلق به دوران صفویه است؛ برای گردشگرانی که علاقه مند به معماری بناها هستند، ساختار گنبد بنای این اثر ملی نیز جالب و خاطره انگیز است.
امامزاده محمد(ع): این امامزاده که قدمت بنای اولیه آن مربوط به دوره قاجاریه است، در فاصله سه کیلومتری حصار امیر و غرب روستای ده امام پاکدشت واقع شده و دارای دو مناره رفیع و گنبد طلایی رنگ است.
آب انبار حیدرآباد : این آب انبار یکی از دیدنیهای پاکدشت است که در مرکز روستای حیدرآباد قرار دارد و در گذشته ای نه چندان دور رونق و آبادانی ویژه ای داشته است.
قلعه ترپاق : این قلعه در یک کیلومتری جنوب غربی دهستان فیلستان و با مساحت 20 هزار متر مربع در شمار تپه های بزرگ استان تهران محسوب می شود؛ همچنین سفالینه ها و دیگر مواردی که در آن یافت شده، قدمت آن را به هزاره اول قبل از میلاد می رساند که در دوران اسلامی قلعه ای روی آن احداث شده است.
یخچال یبر داغلان : دیگر اثر ملی جالب این منطقه یخچال یبر داغلان است که در روستای یبر و داغلان و در فاصله دو کیلومتری شمال جاده اصلی تهران – خراسان و در کنار باغ اربابی روستا واقع شده است. این یخچال قدیمی دارای گنبدی مخروطی شکل به ارتفاع تقریبی هفت متر بوده و نمای بیرونی آن تماماً با کاهگل اندود شده و سطح داخلی آن با آجر بصورت مطبق پوشش داده شده است. ورودی یخچال با قوس جناغی در جبهه غربی گنبد از سطح زمین با پلکان آجری بصورت مارپیچ به کف یخچال راه پیدا می کند، این یخچال قدیمی از آثار مربوط به دوره قاجاریه بوده و با هزینه شخصی بانویی به نام گلین برای استفاده اهالی روستا ساخته شد. در گذشته حوضچه یخگیری از یخچال در زمستان پر می شد، یخهای آن را قطعه قطعه کرده و داخل مخروطه افکن زمین می ریختند که انتهای آن چاهی بود و روی آن را با علفهای تر پر می کردند؛ بدین صورت آب ذوب شده تا تیرماه باقی می ماند و یخ از طریق ساختمان جلوی آن به مردم عرضه می شد.
تپه و قلعه محمودآباد : محوطه باستانی تپه و قلعه محمودآباد نیز در فاصله دو کیلومتری جنوب غربی دهستان فیلستان واقع شده که قطعات سفال و احجام فرهنگی یافته از آن، قدمتش را به اواخر هزاره اول قبل از میلاد و بعد از آن مربوط می کند؛ این تپه با آنکه آسیب فراوان از انسان و طبیعت دیده، همچنان عظمت خود را حفظ کرده است.
عمارت ناصریه : در شمال روستای جمال آباد و در حاشیه غربی جاده جمال آباد به روستای خسرو و در میان محوطه ای باز واقع شده است؛ عمارت ناصریه یا کاخ ناصرالدین میرزا متعلق به یکی از فرزندان مظفرالدین شاه قاجاراست. این بنا در میان حیاطی است که در چهار گوشه حصار خشت و گلی آن چهار برج مدور فراگرفته و ورودی اصلی دارای یک در چوبی و دو لنگه منبت کاری شده است.بر روی یکی از لنگه های این در و بر روی یک ورق فلزی بیضی شکل کتیبه "ناصریه" بصورت برجسته دیده می شود و این عمارت به صورت دو طبقه و با پوشش سقف شیروانی است. مصالح معماری کاخ از آجر و ملات گل بوده و نمای بیرونی آن را بعدها با گچ و سیمان اندود کرده اند، این بنا به وسیله خر پاهای محکم و منظم چوبی نگهداری می شود و توسط مالکان و با کمک میراث فرهنگی در حال مرمت است.
پل قدیمی روستای جیتو : این پل در جنوب رو ستای جیتو و در کنار کارخانه چای بر روی مسیل آبی که از جنوب روستا می گذرد واقع شده و این پل تک چشمه ای با طلاق جناغی در دوره قا جاریه و با مصالح آجر و ساروج ساخته شده است .
کاروانسرای کبود گنبد : کاروانسرای کبود گنبد معروف به کاروانسرای شاه عباسی، در مرکز رو ستای کبود گنبد از توابع دهستان جمال آباد بخش شریف آباد واقع شده و این بنای تاریخی از جمله آثار باقی مانده از دوران رونق کبود گنبد است که با طرح چهار ایوانی و مصالح آجر و ساروج و لاشه سنگ ساخته شده است. در حال حاضر تمام بنای کاروانسرا توسط اهالی روستا تصرف و تصاحب شده و تخریب و تغییرات آن به حدی بوده که تشخیص ورودیها و سایر عناصرمعماری به سختی امکان پذیر است. باتوجه به نوع پلان و سایر مشخصه های معماری آن، قدمت کاروانسرای کبود گنبد را می توان دوره صفویه تعیین کرد.
محوطه تاریخی یورد بولاغ توچال : محوطه تاریخی یورد بولاغ در شمال روستای توچال قراردارد و این محوطه تاریخی شامل چند تپه کم ارتفاع در نزدیکی هم به وسعت حدوداً دو هکتار بوده که سطوح مختلف آن توسط سود جویان و حفاران غیرمجاز حفاری شده است . تکه سفالهای جمع آوری شده از روی سطوح تپه ها شامل سفالهای ساده نخودی و قرمز و سفالهای لعابدار با رنگ قهوه ای، سفید، آبی و سبز کم رنگ با تزئینات زیر لعاب است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و نوع مصالح و سفالهای این محوطه تاریخی می توان حدس زد که این محوطه یک مکان ییلاقی بوده و در فصول بهار و تابستان مورد استفاده قرار می گرفته و قدمت تاریخی آن به دوران صفوی باز می گردد.
امامزاده عون(ع) : این بنا در فاصله 1000 متری شمال شرق روستای آفرین واقع شده و شامل ایوان اصلی، دو ایوان کوچک در کنار ایوان اصلی و فضای گنبددار مقبره است. بنا از داخل مدور و از بیرون بصورت مربع است. بنا از داخل مدور و از بیرون بصورت مربع است. با توجه به سبک معماری و ساختار بنا می توان آن را مربوط به دوره قاجار دانست ولی در نمای خارجی و داخلی آن طی سالهای اخیر تغییراتی داده شده است.
روستای توچال: از جاده امام رضا(ع) که به سمت شمال می رویم بعد از یبر داغلان و حصار امیر و امامزاده محمد(ع) به روستای هدف گردشگری توچال می رسیم. این روستای زیبا دارای آب و هوا خنک و مناسبی برای گردشهای یک روزه و یا حتی ساعتی است. اقلیم این روستا کوهپایه ای بوده و دارای عشایر است. میوه های دانه ریز از جمله انار و انجیر از محصولات روستای توچال اند. همچنین این منطقه گردشگری دارای شرایط مناسبی برای صخره نوردی است.
........................................
آرشیو
