رامیان شهری در استان گلستان ایران و مرکز شهرستان رامیان است. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری در سال ۱۳۹۵، برابر با ۱۳/۰۰۰ نفر بوده‌است. شهرستان رامیان درشرق استان گلستان واقع میباشد.در شمال شهرستان گنبد کاووس قرار دارد واز جنوب به رشته کوههای البرز ختم میشود. همسایه شرقی شهرستان،آزادشهر وعلی آبادکتول در غرب آن واقع میباشد و ازنظر جغرافیایی به دوناحیه جلگه ای و کوهستانی تقسیم میشود. ترکیب جمعیتی شهرستان رامیان براساس گفته دانشنامه گلستان طوایفی از صادقلی، رجبلی، قوانلو و... است . علاوه بر این طوایف ترک که اکثرا در بخش مرکزی ساکن هستند،قومیتهای سیستانی،بلوچ، ترکمن وفارس نیز دربخشهای مختلف شهرستان ساکن هستند. شغل اکثر مردم کشاورزی ودامداری است وبرنج، غلات وتوتون وصیفی وسبزیجات از محصولات آن میباشد واز صنایع دستی آن میتوان به پارچه های ابریشمی ونخی اشاره کرد.
جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۲٫۰۰۸ نفر بوده‌است و دارای ۷۸۳ کیلومتر مربع مساحت است. شهرهای دلند، قلعه میران و فندرسک از توابع آن هستند که ۵۵ روستا را شامل میشود. شهر رامیان دارای ۳ کیلومتر مربع مساحت است و موقعیت جغرافیایی آن با طول شرقی ۵۵٫۹ درجه و عرض شمالی ۳۷٫۱ درجه میباشد؛ که نسبت به مرکز استان (گرگان) ۷۶ کیلومتر فاصله دارد. میزان بارندگی سالانه شهر رامیان بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌متر است. زبان‌های رایج مردم این منطقه فارسی و ترکی است و از فعالیت‌های مهم مردم منطقه رامیان کشاورزی،دامداری نوغانداری و آموزگاری است. مردم این منطقه در کنار فعالیت‌های کشاورزی از هنر صنایع دستی نیز بهره‌مند هستند و از مهمترین صنایع دستی منطقه میتوان به چادر شب بافی(چارشوبافی،ابریشم بافی) اشاره کرد.
مردم رامیان و روستاهای کوهپایه و کوهستانی آن به زبان فارسی و ترکی صحبت می‌کنند. زبان مردمان ترک‌زبان رامیانی ترکی قزلباشی است که در درجه اول دارای ریشه‌ای مشترک با ترکی خراسانی (گرایلی یا قرائی) و آنگاه با ترکی استانبولی، آذری و ترکمنی است. روستاهای کوهستانی این شهرستان به زبان فارسی سخن می‌گویند و زبان فارسی را با گویش بازمانده از گویش ایالت کهن گرگان (یا جرجان) با گرایشی از لهجه گرگانی موسوم به کوهستانی سخن می‌گویند.که هم اکنون نیمی ازشهررامیان همین مردمان فارس زبان می باشند که ازروستابه شهرکوچ کرده اند وبیشتربه شغل دامداری، کاردرمعدن ذغالسنگ،کشاورزی وکاردرمشاغل دولتی مشغولند.
ترکان منطقه برای همکاری باشیعیان منطقه در قبال ازبکان و ترکمن‌ها به دستور صفویان، در «کالپوش» (در شهرستان میامی، استان سمنان) و نقاطی دگر از جمله مناطقی از خراسان، مانند بجنورد، شیروان، بام صفی‌آباد، جغتای، تربت حیدریه و… مستقر شدند. هرچند گستردگی گرایلی‌ها یا قرائی‌ها، استان‌های خراسان، گلستان، سمنان، آذربایجان غربی و کرمان را در بر می‌گیرد اما دسته‌ای از آن‌ها در زمان پخش ایل‌ها در زمان شاه عباس صفوی وارد رامیان می‌شوند. آن‌ها در ادوار آتی وارد مکانی با نام «کهنه رامیان» شدند که ویرانه‌هایی از آن، در شمال غربی رامیان فعلی، در غرب و جنوب غرب زمین‌های پرآب و حاصلخیز (آیش) و همچنین اطراف روستای «قره قاچ» تا «دره بیژن»، دشت توران و حوالی دامنه کوه «بلندجار» باقی مانده‌است؛ ولیکن به فرمان حسین قلی خان قاجار به رامیان تازه یا همین رامیان کنونی کوچیدند.
نام رامیان در داستان‌های اسطوره‌ای ذکر شده‌است. در داستان بیژن و منیژه شاهنامه آورده شده‌است که مردم شهر اَرمان، شهر مرزی در ایران و توران از شاه وقت ایران می‌خواهند پهلوانی را برای کشتن گرازهای مزاحم کشتزارهایشان بسیج کند. امروزه شمال شهرستان رامیان را دشت توران می‌نامند که رو به آسیای میانه است. در حاشیه شهر دره‌ای هست موسوم به دره بیژن و هنوز هم اوصاف شاهنامه نظیر بیشه‌زاری، وفور نعمت و گوزن و آهو را داراست. نام رامیان شباهت دارد به واژه اَرمان. گفتنی است که در لهجه بومی اَرمان معادل آرمان تلفظ می‌گردد. در داستان ویس و رامین هم فخرالدین اسعد گرگانی از عشق سه ضلعی ویس، رامین و ویرو تصویر کشیده‌است. در این داستان هم علاوه بر شباهت واژگان رامین با رامیان، نام ویرو را داریم در حالی که ویرو نام یک روستای تاریخی در کوهستان‌های رامیان میباشد.
به هر حال، شهر رامیان قدمت کهنی در طول تاریخ دارد. رامیان در اوایل دودمان اشکانی که شهر صددروازه پایتخت آنان بود، پایتخت ییلاقی و تفرجگاه شاهان اشکانی بود. آثار کشف شده در جنگل‌ها و کوههای رامیان و همچنین، آثار تاریخی بر این گزاره دلالت دارند. در کتاب «سرزمین جاوید» اثر ذبیح‌الله منصوری به نقل از نویسندگان ارمنی و یونانی جهان باستان و مورخان اروپایی معاصر آورده شده که یونانیان این منطقه را «لابوس» می‌خواندند. جنگ‌هایی میان اشکانیان و سلوکیان در این منطقه رخ داده‌است. گفتنی است که «شراب رامیان» از جمله تولیدات آن زمان رامیان بوده که بر اثر این تقابلات در طول تاریخ به ترتیب به یونان، روم، فرانسه و سپس به ایرلند و کالیفرنیا گسترده شده‌است.
اوج رونق رامیان در قبل از حمله سپاهیان عرب به ایران و در زمان رونق ایالت هیرکانیا بود و پس از حمله مغول وضعیت آن بدتر شد. در زمان تیمورلنگ عده‌ای گرایلی‌ها وارد محدوده خراسان، جرجان، قومس و مازندران می‌شوند. گرایلی‌ها در زمان صفویان وارد پیکره دولتی و نظامی این حکومت شده و رفته رفته تحت عنوان قزلباش شناخته می‌شوند.
پس از تأسیس مدرسه سعدیه رامیان علاوه بر نقش بازرگانی و کشاورزی، شهر رامیان از حدود سه قرن پیش نقش علمی گذشته به خود گرفت. این نقش در پیرامون دویست سال گذشته تا زمان پادشاهی رضاشاه پهلوی به اوج خود رسید اما رفته رفته رو به افول گذاشت. در سال ۱۳۹۵ طی تلاش مقامات محلی اقداماتی جهت احیای این مدرسه انجام شد. گفتنی است که این مدرسه بزرگترین باغ‌های موقوفه کل کشور را به خود دارد که شالیزارهای چشمه گل رامیان و مزارع منطقه گل چشمه (واقع در شهرستان آزادشهر) از جمله آن است.
در زمان انقلاب مشروطه، مردم رامیان به جرگه انقلابیون پیوستند. پس از خلع محمدعلی شاه قاجار از سلطنت و تبعید وی به روسیه در ماجرای به توپ بستن مجلس به کمک لیاخف، افسر روسی، وی قصد عزیمت مجدد به ایران برای بازپسگیری تاج سلطنت کرد. در این جنگ‌ها مردم رامیان با رهبری شیخ عبدالحسین جعفری رامیانی، ملقب به اشجع العلماء، در برابر نیروهای استبداد ایستادگی می‌کنند و آنان را به عقب بازمی‌گردانند. از این رو، رامیان در کنار استرآباد قطب دفاع از انقلاب مشروطه بود.
از آثار فرهنگی شهر رامیان کتابخانه این شهر میباشد، ساختمان این کتابخانه در سال ۱۳۵۱ برای اداره فرهنگ و هنر دولت پهلوی ساخته شد، که در دوره انقلاب بعد از انتقال اداره فرهنگ و هنر سابق (فرهنگ و ارشاد) به ساختمان جدیدالاحداث خود، کتابخانه این اداره تحت نظر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور که در سال ۱۳۸۳ ایجاد شد، قرار گرفت، مخزن اصلی و سالن‌های مطالعه و سایر بخش‌های آن در طبقه همکف قرار گرفته‌است و طبقه فوقانی آن سالن آمفی تئاتر با گنجایش ۱۲۰ میباشد.
برجسته‌ترین اثر دستی هنری رامیانی منسوجات ابریشمی است. چه بسا هنر ابریشم بافی در این شهر از معماری و موسیقی و اشعار و داستان‌های بومی نیز بیشتر به شهرت رسیده‌است. به هر حال، هم‌اکنون نیز رامیان و مینودشت قطب تولید ابریشم استان گلستان به‌شمار می‌روند و بانوان در این دیار از دیرباز به نوغانداری و پرورش ابریشم و توت می‌پرداختند. تولید دستمال، رومیزی، سفره، هوله، عرقچین، جلیقه، پیراهن و البسه زنانه محلی از جنس ابریشم در این شهر در استان معروف بوده‌است. ابریشم بافی رامیان در سال ۱۳۹۲ خورشیدی گواهی نامهٔ مهر اصالت یونسکو را احراز نمود. هنوز منسوجات ابریشمی در زندگی روزمره کاربرد دارد و به عنوان هدیه در میان مردم شهر رواج داشته و جزو هویت این مردمان محسوب می‌گردد.
از مشاغل قدیمی در رامیان زنبورداری در دشت‌ها و جنگل‌های پایین دست و بالا دست است. عسل رامیان از دیرباز مورد پسند بوده و بازار خوبی در منطقه داشته‌است. رامیان بزرگترین تولیدکننده عسل در استان گلستان محسوب می‌گردد.
از دیگر رهاورد رامیان میتوان به بوته‌ها و میوه‌های جنگلی نظیر آلو جنگلی (قَلَرو)، آلوچه جنگلی (الچک)، ازگیل وحشی (کُندُس یا تلسکور)، بلوبری جنگلی (ولیک یا یئمئشن)، انار ترش جنگلی، توت فرنگی جنگلی (یا سنبلی کوکو)، نخودفرنگی محلی (مولک)، خرمالو و به جنگلی و… اشاره داشت. سبزی‌های جنگلی و گیاهان دارویی کوهی این شهر نیز مورد توجه مردم قرار گرفته‌است که از جمله آن‌ها میتوان اشاره کرد به ناردنگ/چیگیردک (اناردانه)، قوناق (ارزن محلی)، شلمبه، چاققارتیکن (زولنگ یا زوله در گویش مردم گرگان زمین/چوچاغ در گیلکی)، پوشوگ قویروقو/نارنجی در گرگانی (اناربیجه در گیلکی)، سبزی گل قویون گُزو، قویون سَمِردن (خرفه)، قاراتیکن/سیاه تلو، تره سوغان (هلزو/الزو)، انواع ریاحین معطر و نعناهای محلی مانند هوجی/هوجو، سرسم (پونه سفید کوهی)، پونه (پودنه)، یئملک (والک در گویش تهرانی)، شیرین بادیان (رازیانه در گویش تهرانی)، بزاغان و….
تولید انواع سس و رب و ترشی و مرباجات از دیگر رهاوردهای رامیان است، نظیر رب گوجه، ترشی و رب کندس، ترشی انار جنگلی، رب آلو و آلوچه، مرباهای تمشک، تلاس، به، آلو، آلبالو، بهارنارنج و…. محصولات کشاورزی نظیر گندم و انواع آرد (خسیل، جو، بلوط، گندم و…) و برنج، انواع روغن‌ها مثل زیتون و کلزا، محصولات لبنی نظیر انوع کشک، کشک نرم یا پَتُق، قره قروت، قره قروت خمیری یا سیچو، کره محلی و….
از جمله صنایع دستی و هنری که خانواده‌های رامیانی به آن مشتاق بوده و آن را خریداری می‌کنند، عروسک‌سازی است. بانوان رامیانی هم عروسک‌های پارچه‌ای تولید می‌کنند و هم به قامت عروسک‌های پلاستیکی جامه‌های سنتی و بومی رامیانی به تن می‌کنند. صنایع دستی چوبی مانند قلیان (چِلیم)، جا شمعی، سازها و بازی‌های چوبی مانند فلوت (فوت فوتک) و شطرنج در کنار صنایع دستی فلزی نظیر ساخت سیخ، دشنه، تبر نیز از جمله سوغاتی‌های این شهر به حساب می‌آید. همچنین ظروف مخصوصی که رامیانی‌ها به آن «قَل او» می‌گویند و برای دم گذاشتن چای آتشی‌های دبش در جنگل‌ها یا کنار شومینه‌های خانه‌های ییلاقی به کار می‌رود.
به دلیل غنای این شهر و به دلیل هم جواری با جنگل و رودخانه و جلگه‌های حاصلخیز، و اشتغال مردم آن به پرورش دام و طیور و کشاورزی، آشپزی در این شهر منبعث از اقتضائات بومی نیاکان این شهر واقع می‌شده‌است. همچنین به دلیل همسایگی رامیان با حاجیلر، فندرسک، استرآباد، کتول، کومش و دشت گرگان و ترکمن صحرا، اشتراکاتی با این سرزمین‌ها داشته، به نحوی که هم از آن‌ها تأثیر پذیرفته‌است و هم تأثیر گذاشته‌است. از جمله غذاهای بومی رامیانی عبارتند از: چوز کبابی (جگر یا گوشتی که دور سفاق دام را می‌پیچانند. این نوع کباب، با این سبک طبخ، تنها در شهر رامیان پخت میشود. در شهرهای گرگان و گنبدکاووس از کباب یونانی استفاده می‌کنند که کلمه‌ای بدون پیشینه تاریخی است. برخی از روده به جای سفاق استفاده می‌کنند) - قُوُرما (گوشت تازه تفت داده شده و آب‌پز که برخی ساده و برخی همراه با ادویه جات و سبزیجات مانند ژیگو مصرف می‌کنند، برخی گوشت لخم را در ظرف شیشه‌ای ریخته و در قابله‌ای پرآب می‌جوشانند. برخی نیز آن را نمک سود کرده و از شکمبه دام آویزان می‌کنند) - آش خمیری (نوعی آش رشته که با چاشنی رب انار ترش سرو میشود) - رشته پلو و ماهی و پرنده شکم پر (که مواد آن سبزی‌های جنگلی و خانگی نظیر زلی (زولنگ در گویش گرگانی) و گشنیز، رب، هویج، نخودفرنگی، اناردانه (یا ناردنگ) گوشت چرخ کرده و پیاز است) - کاهو ترشی که با رب انار ترش سرو میشود (امروزه به عنوان دسر و تنقلات محسوب میشود، در گذشته وعده غذایی بود). - ماهی کبابی با ماهی‌های تِلاجی (رودخانه‌ای) - ویژویژی (تف داده گوشت چرخ کرده، پیاز، سیب زمینی و رب و دیگر مخلفات) - کوکوی گَنده جارو (با گیاهی بومی به نام گندنه جارو به همراه دیگر چاشنی‌ها طبخ می‌گردد) - خورشت انار با بادمجان شکم پر (بادمجان شکم پر حاوی پیاز و سیر و گوجه و گوشت چرخ کرده بود که در خورشت انار پخته میشود) - پُتپُتو (نوعی خورش که با کشک تهیه میشود با برنج کته)
جاذبه های رامیان
چشمه گل رامیان: چشمه گل رامیان که با عنوان دریاچه گل رامیان نیز شناخته میشود، از جاذبه‌های طبیعی استان گلستان است و در جنوب شهرستان رامیان قرار دارد. این چشمه که یکی از تفرجگاه‌های مردم شهرهای دور و نزدیک است، از عمیق‌ترین دریاچه‌های جهان نیز محسوب میشود. عمق چشمه گل رامیان را ۸۰ متر تخمین زده‌اند. اگر شما هم دوست دارید با چشمه گل رامیان آشنا شوید و از آن دیدن کنید در این مطلب همراه کجارو شوید تا به اتفاق هم، سفری به شمال کشور داشته باشیم و طبیعت‌گردی متفاوتی را تجربه کنیم.
آبشارهای شیرآباد: آبشارهای شیرآباد در دو کیلومتری روستای شیرآباد، در شهرستان رامیان و در میان جنگلی بسیار زیبا واقع شدهاند. تعداد این آبشارها به هفت عدد می‌رسد و در نزدیکی آن‌ها چندین غار نیز وجود دارد. بزرگترین این آبشارها ۳۰ متر ارتفاع دارد و دو حوضچه با عمق ۴۰ تا ۸۰ متر در پای دیواره آن به وجود آمده‌اند. غاری معروف هم بلافاصله بعد از آبشار اول واقع شده است. از جذاب‌ترین تفریحات رایج در این منطقه میتوان به آب‌تنی در حوضچه‌های طبیعی آبشارها اشاره کرد.
آبشار جوزک: آبشار جوزک در سه کیلومتری جنوب شرق شهر رامیان، در استان گلستان و در میان جنگلی بکر قرار دارد و از آبشارهای زیبا و طبیعی استان، در منطقه رامیان است. این آبشار کمی بالاتر از چشمه نیلبرگ واقع شده است و با یک ساعت پیاده‌روی از چشمه می‌توانید به آبشار دسترسی پیدا کنید. مسیر رسیدن به آبشار نیز در امتداد جریان رودخانه قرار گرفته و مملو از چشم‌اندازهای طبیعی و تعدادی آبشار دیگر است.
امامزاده بی بی حلیمه خاتون: امامزاده بی بی حلیمه خاتون در ۲۵ کیلومتری شهرستان رامیان، در روستای الهادی قرار دارد و نسبش را به حضرت موسی بن جعفر (ع) نسبت می‌دهند. بنای اولیه بقعه به دوره صفوی تعلق داشت و از سال ۱۳۷۹، بنای جدید امامزاده در حال ساخت بوده است. مساحت کل مجموعه بقعه برابر با پنج هزار متر مربع است و امکاناتی از قبیل آب، برق و محل استراحت مسافران برای آن در نظر گرفته‌اند.
آبشار پشمکی رامیان: آبشار پشمکی رامیان در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب شهر رامیان و در سه کیلومتری غرب روستای پا قلعه واقع شده است. این آبشار حدود هشت متر ارتفاع دارد و با قرارگیری در میان صخره‌های خزه‌پوش، چشم‌اندازی زیبا را خلق می‌کند. برای دسترسی به آبشار پشمکی، باید از اولنگ به سمت روستای پا قلعه بروید. در این مسیر پل پشمکی قرار دارد که در نهایت گردشگران را به آبشار می‌رساند. نیمی از مسیر روستا تا آبشار از میان مزارع می‌گذرد و نیم دیگر آن از دل جنگل عبور می‌کند. مسیر جنگلی که در امتداد رودخانه آبشار است، شیبی ملایم دارد.
روستای پاقلعه: روستای پاقلعه در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان رامیان و ۷۰ کیلومتری گرگان واقع شده و با قدمتی تاریخی، دارای چشم‌اندازها و جاذبه‌های طبیعی متعدد است. در ارتفاعات جنوبی و غربی روستا، جنگل‌های انبوهی از درختان سوزنی برگ جای گرفته‌اند و چشمه‌های پرآبی مانند سرگل، چشمه پشمکی و انجیر‌چشمه، به طراوت روستا افزوده‌اند. همچنین چندین مجموعه آبشار در حوالی روستای پاقلعه قرار گرفته‌اند که از جمله آن‌ها میتوان به مجموعه آبشارهای پشمکی، مجموعه آبشارهای سرخه کمر، مجموعه آبشارهای جوزک و مجموعه آبشارهای سید کلاته اشاره کرد. عمیق‌ترین چشمه آب سرد جهان نیز با نام چشمه گل رامیان در نزدیکی روستای پاقلعه قرار دارد.
قلعه ماران: قلعه ماران که با نام‌های قلعه میران و قلعه موران نیز شناخته میشود، در فاصله ۱۲ کیلومتری جنوب غربی رامیان، در استان گلستان قرار دارد. این قلعه در زمینی به مساحت سه کیلومتر مربع، روی قله‌ای به ارتفاع ۲۴۳۰ متر بنا شده است. طبق باور برخی، قلعه ماران پایتخت ییلاقی اشکانیان محسوب می‌شد که توسط تیرداد ساخته و به دارا هدیه داده شده بود. برای دسترسی به این قلعه نیازمند تجهیزات کوهنوردی و همراهی راهنمای باتجربه هستید.
حمام تاریخی رامیان (گرمابه اروج): حمام تاریخی رامیان که با نام‌های گرمابه اروج و گرمابه عروج نیز شناخته میشود، در محله قدیمی کهنه بازار شهر رامیان، استان گلستان قرار دارد و در در اوایل حکومت مظفرالدین شاه قاجار، توسط امیر سعدالله خان میرفندرسکی، حاکم استرآباد ساخته شده است. این حمام شامل بخش‌‌هایی مانند سالن رختکن، سالن استحمام، خزینه، پاشوره و گرمخانه میشود و دارای ۱۲ طاق جناقی و سقف گنبدی است. این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲، با شماره ثبت ۸۸۶۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
چشمه نیلبرگ: چشمه نیلبرگ در فاصله چهار کیلومتری جنوب شرقی شهر رامیان و در ابتدای جاده جنگل نیلبرگ، در استان گلستان قرار دارد و شامل چندین چشمه با آبی زلال و شفاف میشود. مردم محلی منطقه آب شرب خود را اغلب از این چشمه‌ها تامین می‌کنند. همچنین در امتداد مسیر جریان چشمه، آبشارهای کوچک و بزرگی ایجاد شدهاند که علاوه بر چشم‌اندازی دلنشین، بر خنکی و طراوت هوا افزوده‌اند. جاده دسترسی به آبشار خاکی است.
غار شیرآباد (غار دیو سفید): غار شیرآباد که با نام‌های غار دیو سفید و غار دیو سپید نیز شناخته میشود، حد فاصل شهرهای علی آباد کتول و آزادشهر و در نزدیکی رامیان قرار دارد. این غار طبیعی از نوع آبی و رودخانه‌ای است و با قطر دهانه ۹ الی ۱۵ متر، طول آن به حدود ۲۳۵ متر می‌رسد. میانگین عرض دالان غار نیز حدود دو تا سه متر است. آب سرد جاری در کف غار به رودخانه شیرآباد می‌ریزد و در نهایت به هفت آبشار جنگلی می‌پیوندد. با برخوداری از دما و رطوبت مناسب، غار شیرآباد زیستگاه مناسبی برای بعضی از گونه‌ها مانند سمندر کور غارزی گرگانی است که یکی از بزرگترین سمندرهای آبی جهان محسوب میشود.
منطقه انجیر چشمه: منطقه انجیر چشمه در فاصله ۱۳ کیلومتری جنوب رامیان، در استان گلستان قرار دارد. با قرارگیری در مجاورت رودخانه قره چای، این تفرجگاه دارای چشم‌اندازهای طبیعی زیبایی است. همچنین چشمه‌های زلال فراوانی در این منطقه جای گرفته‌اند و در قسمت جنوبی آن دیواره‌های صخره‌ای به چشم می‌خورد که مورد علاقه صخره‌نوردان است. برای اقامت شبانه، میتوان از اردوگاه دانش‌آموزی انجیر چشمه استفاده کرد. استفاده از این اردوگاه برای عموم آزاد است.
....................................
آرشیو
