کالینینگراد (به روسی: Калининград) شهری بندری و مرکز استان کالینینگراد در روسیه است. بخش کالینینگراد بخشی جدا از خاک اصلی روسیه است که در میان لهستان و لیتوانی در ساحل دریای بالتیک در شمال اروپا قرار دارد. این منطقه که ۳۰۰ کیلومتر با خاک روسیه فاصله دارد پس از جنگ جهانی دوم از آلمان گرفته شد، کونیگزبرگ مرکز پروس شرقی بود، شهری که محل زندگی امانوئل کانت فیلسوف بزرگ آلمانی بود. ناوگان بالتیک نیروی دریایی روسیه در بندر کالینینگراد قرار دارد.
نزدیکی به اروپا باعث شده‌است که این شهر حال و هوایی متفاوت از دیگر شهرهای روسیه داشته باشد. از نوع معماری شهر گرفته تا آب و هوای ساحلی و رفتار مردم این شهر اروپایی است. به عنوان مثال، در این شهر خیلی دوچرخه می‌بینید. بزرگ‌ترین معدن کهربای دنیا در «کالینینگراد» قرار دارد. صنایع دستی و جواهرات ساخته شده از کهربا (به روسی: یانتار) در کشورهای حاشیه دریای بالتیک و در روسیه خیلی طرفدار دارد. نام کهن آن به آلمانی «کونیگزبرگ» (به آلمانی: Königsberg) بود که به لاتین «رگیومونتیوم»، به لهستانی «کرولویس» و به لیتوانیایی «کارالیاچیوس» و به معنی «شاهکوه» بود.
کونیگزبرگ مرکز استان آلمانی پروس شرقی، پیش از آن دوک‌نشین پروس و پیشتر از آن ایالت طبقه تئوتونیک پروسی بود. در تاریخ ریاضیات و توپولوژی، این شهر بخاطر مسئله پل‌های کونیگسبرگ مشهور است. در جنگ جهانی دوم بمب‌افکنهای بریتانیا این شهر را تقریباً نابود کردند. پس از تصرف شهر به دست نیروهای شوروی، در سال ۱۹۴۶ شهر به نام میخائیل کالینین نام‌گذاری شد. در جریان جنگ سرد این شهر اهمیت داشت و پایگاه ناوگان دریای بالتیک شوروی بود. به همین دلیل ورود به آن برای خارجیان ممنوع بود. در سال ۲۰۰۷ سرگئی ایوانف، نخست‌وزیر روسیه اعلام کرد که اگر سامانه پدافند موشکی آمریکا در اروپا مستقر شود، روسیه نیز جنگ‌افزار هسته‌ای در کالینینگراد مستقر خواهد کرد.
مساحت منطقه کالینینگراد حدود 222 کیلومترمربع و جمعیت آن کمتر از 1 میلیون نفر است. این منطقه آن‌قدر کوچک است که روی نقشه به‌سختی دیده می‌شود و احتمالاً کمتر به‌عنوان مقصد گردشگری موردتوجه قرار می‌گیرد؛ اما علی‌رغم این موارد کالینینگراد به دلیل تاریخ و موقعیت جالبی که دارد می‌تواند به‌عنوان مقصد سفر بعدی شما انتخاب شود. برای شناخت تاریخ شهر به موزه بانکر بروید. این موزه 7 متر زیرزمین قرار دارد و فرماندهی آلمان در کالینینگراد هنگام جنگ جهانی دوم در این مرکز قرار داشت. فرمان تسلیم شدن شهر در مقابل روس‌ها نیز در سال 1945 از همین مرکز صادرشده است. موزه بانکر از 21 اتاق تشکیل‌شده است و نحوه تسلیم شدن آلمان‌ها را به‌وسیله مدل‌ها، نقشه‌های اصلی حمله و دو فیلم (با زبان روسی)، نشان می‌دهد. این موزه 7 روز هفته باز است و هزینه بازدید از آن حدود 2 دلار است.
اگر فکر می‌کنید کالینینگراد به‌عنوان مقصدی تفریحی مناسب نیست، بهتر است بدانید که قرار گرفتن این استان در سواحل دریای بالتیک و داشتن امکاناتی مثل پارک‌های ساحلی زیبا، محیطی مناسب را برای تمرکز و آرامش فکری فراهم کرده است. همچنین قسمتی از این سواحل به نام یانتارنی (Yantarny) به‌عنوان پایتخت کهربای (صمغ فسیل‌شده درخت که ارزش تزئینی و زینتی دارد) جهان شناخته می‌شود. حدود 90% کهربای جهان از معدنی در این منطقه استخراج می‌شود و مغازه‌های بسیاری برای عرضه این جواهر گران‌بها به‌عنوان سوغاتی کالینینگراد وجود دارد. شهر ساحلی دیگری به نام سوتلوگورسک (Svetlogorsk) نیز وجود دارد که فقط 20 کیلومتر با یانتارنی فاصله دارد. تفرجگاه‌های ساحلی سوتلوگورسک نیز تابستان‌های بسیار شلوغی را تجربه می‌کند. این شهر به دلیل ساختمان‌ها، کافه‌ها و سواحل خود معروف است.
سفری یک‌روزه به نَواره کورونی (Curonian Spit) داشته باشید نواره کورونی، نواره‌ای حدوداً 96 کیلومتری است که از کالینینگراد آغاز می‌شود و از مرز دریایی بین کالینینگراد و لیتوانی عبور می‌کند و به شهر کلایپدا (Klaipeda) منتهی می‌شود. معمولاً باوجود کوتاه بودن فصل تابستان در بالتیک، مردم هنگام تابستان و در هوای گرم برای پیاده‌روی، حمام آفتاب و لذت بردن از چشم‌اندازهای زیبای دریا به کورونی می‌روند.
یکی از جنبه‌های جالب بازدید از کشورهای بلوک شرق زیبایی‌شناسی معماری ساختمان‌های آنها است. در کالینینگراد یکی از ساختمان‌ها به دلیل ظاهر خود هیولا لقب گرفته است. لئونید برژنف (Leonid Brezhnev، دبیر کل کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی) پس از دستور تخریب قلعه کونیگزبرگ تصمیم گرفت خانه شوروی را بنا کند که ساختمانی اداری به‌عنوان سمبل قدرت شوروی محسوب شود. از سال 1968 ساخت این بنا شروع شد ولی هیچ‌وقت به پایان نرسید و متروکه باقی ماند. شاید بعضی به‌عنوان چشم‌اندازی جالب از آن یاد کنند ولی خب بیشتر می‌تواند به‌عنوان یادآوری گذشته شوروی و نمونه معماری بروتالیست (Brutalist architecture، سبکی از معماری که ساختمان تماماً با بتن زِبر و بدون روکش یا به عبارتی عریان و عاری از زینت اجرا می‌شوند) استفاده شود. از آن جایی که بخش اعظم کالینینگراد در جنگ جهانی دوم نابودشده است، ساختار آن ترکیبی از قدیم، جدید و ترمیم‌شده است؛ مثلاً دهکده ماهیگیری این شهر معماری به سبک آلمانی دارد. در گشت‌های خارج از شهر نیز میتوانید بقایای گذشته آلمانی کالینینگراد را مشاهده کنید.
کالینینگراد با وسعت ۲۲۳ کیلومتر مربع و جمعیتی در حدود ۱ میلیون نفر در ساحل دریای بالتیک و بصورت ساندویچی بین لیتونی و لهستان واقع شده است. این منطقه مرز خاکی با فدراسیون روسیه نداشته و شهروندان روسیه در این منطقه برای رفتن به سایر نقاط روسیه باید از راه های دریایی و هوایی استفاده کند. از نظر تاریخی منطقه کالینینگراد به پروس شرقی و مردمان آلمانی نژاد تعلق داشته است که در سال ۱۹۴۵ و با شکست آلمان نازی به اشغال شوروی درآمد. پس از جنگ با مهاجرت آلمانی زبان ها و جایگزینی مردمان اتحاد جماهیر شوروی، امروزه تنها چندین هزار نفر از جمعیت ۱ میلیون نفری منطقه به اقلیت آلمانی تعلق دارد.
تا سال ۱۹۹۱ کالینینگراد منطقه بسته ای بود که خارجی ها اجازه ورود به آن را نداشتند. این خود به دلیل اهمیت استراتژیک دفاعی این منطقه برای اتحاد جماهیر شوروی و نقش حائز اهمیت آن در واکنش سریع به تهدیدات ناتو در اروپا بود. پس از فروپاشی پرده آهنین و استقلال مجدد کشور های حوزه ی بالتیک در ۱۹۹۱، کالینینگراد بصورت «Exclave» یعنی منطقه ای متعلق به یک کشور اما بدون اتصال خاکی به مناطق دیگر آن کشور درآمد که از سرزمین مادری روسیه، بصورت نواری ۳۵ کیلومتری از لیتونی یا ۷۰ کیلومتری از منطقه لهستان جدا شد. این موقیت ممتاز جغرافیایی پتانسیل تبدیل کالینگراد را به «پنجره جدید رو به غرب» داشت.
همسایگان کالینینگراد ، لیتونی و لهستان مشتاق سواستفاده از موقعیت جدید سیاسی- جغرافیایی بودند و تعرفه های گمرکی اضافی بر محصولات مبادله شده بین کالینینگراد و روسیه می گذاشتند. به منظور از بین بردن تاثیرات اقتصادی مخرب این تعرفه ها، کالینینگراد منطقه آزاد اقتصادی از سوی فدراسیون روسیه نامیده شد و در سال ۱۹۹۵ مبدل به منطقه ویژه اقتصادی شد. «SEZ » یا منطقه ویژه اقتصادی مناطقی هستند که دولت روسیه شرایط ویژه ای برای آنها قرارداده تا رشد اقتصادی در این مناطق تشویق شود.
پس از قانونگذاری مجدد در سال ۲۰۰۴، امروزه چندین نوع منطقه ویژه اقتصادی در روسیه وجود دارد، مانند مناطق نوع آوری، مناطق کارخانجاتی، مناطق توریستی، مناطق بندری، مناطق قدیمی بجای مانده از دهه ۹۰ و سرانجام مناطق سرگرمی. کالینینگراد هم زمان هم جزو دسته بندی مناطق قدیمی است با تمرکز بر معافیت مالیاتی واردات مبتنی بر مونتاژ و سرمایه گذاری کلان و همچنین منطقه سرگرمی ( از سال ۲۰۰۹) و منطقه توریستی ( از سال ۲۰۰۷).
مزیت اصلی منطقه ویژه اقتصادی کالینینگراد در آن است که معافیت مالیاتی واردات را به کمپانی های خارجی ارائه می دهد به شرطی که این شرکتها ۳۰% ارزش افزوده به محصولاتشان درون منطقه اضافه کنند. به عبارت دیگر اگر شما یک ماشین را بصورت قطعه های مجزا وارد کالینینگراد کرده و سپس سر هم کنید، میتوانید آن را از کالینینگراد به سایر نقاط روسیه معاف از مالیات و عوارض گمرکی صادر کنید. این خود باعث رونق صنایع با حجم سنین شده است بطوری که امروزه از هر ۳ تلویزیون مورد استفاده در روسیه، ۱ عدد از کالینینگراد می آید. اما این تنها یک روی سکه است. آن روی دیگر سکه عدم موفقیت شرکت های کوچک و متوسط است. مزیت ها و مشوق های داده شده از طرف حکومت مرکزی به کالینینگراد نتوانست بر هزینه های جاری از قبیل هزینه های انرژی، زمان، حمل و نقل و انبارداری برای عبور کالا ها از همسایگان تا رسیدن به خاک روسیه غلبه کند و به همین دلیل بسیاری از شرکت های کارآفرین کوچک و متوسط کسب و کار خود را تعطیل کردند. پیامد این عدم موفقیت این بود که کسب و کار های بزرگ که می خواستند در روسیه به تجارت بپردازند، از کالینینگراد به مناطق ویژه اقتصادی دیگر درون روسیه رفتند.
قیمت ها در لیتوانی و لهستان در مقایسه با کالینینگراد بهتر هستند و شهروندان اروپا برای سفر به همسایگان این منطقه نیازمند ویزا نیستند. توریسم وطنی آلمانی که بخش اعظمی از مسافران به کالینینگراد را بدلیل رشته های فرهنگی تاریخی به خود اختصاص داده بود، در حال از بین رفتن است و همچنین برای روس ها هم رفتن به حاشیه دریای سیاه و یا خارج روسیه مناسب تر است. مکان هایی با آب های گرم تر و زیر ساخت های توریستی بهتر در مقام مقایسه با کالینینگراد.
پیامدهای این شرایط دشوار اقتصادی روی خشن خود را به ساکنان محلی نشان داده است. به دلیل وابستگی شدید این منطقه به روسیه و کشور های همسایه، قیمت ها بالاتر از بقیه نقاط روسیه است اما حقوق و مزایا در مقایسه با روسیه به دهک پایین دستمزدها در روسیه تعلق دارد. نرخ بیکاری در حدود ۱۰% است که بالاتر از متوسط آن در روسیه است.
برای منطقه اما فاینانس منطقه ویژه اقتصادی، خود بار سنگینی بر دوش بودجه محلی است که خود تحت تاثیر کمبود دریافت مالیات می باشد و کالینگراد هنوز بطور گسترده وابسته به خارج است با وجود آنکه قرار بود اقتصاد محلی به لطف منطقه ویژه بودن، تولید و صادرات محور و مستقل باشد. ریشه مشکلات شاید در جای دیگری است.
فکت های کالینین گراد
۱. نام قبلی این کالینینگراد، کونیگسبرگ بوده است. این شهر در قرن ۱۳ توسط شوالیه‌های تتونیک ساخته شد که در آن زمان به پروس و آلمان تعلق داشت. این شهر پس از جنگ جهانی دوم، بخشی از شوروی، و در دهه ۱۹۹۰ بخشی از روسیه شد. زمانی که در کانینیگراد قدم می‌زنید، تاریخ را به طور واقعی در تمام معماری‌ها مشاهده می‌کنید.
۲. ایمانوئل کانت، فیلسوف روشنفکر آلمانی، و یکی از مهم‌ترین متفکران فلسفه مدرن، مشهورترین ساکن این شهر است. شایعات بر این مبنا است که کانت، هر روز در ساعت مشخصی از عصر به پیاده‌روی می‌رفته است. او تا حدی وقت‌شناس بود که محلی‌ها می‌توانستند ساعت‌های خود را با کارهای روزمره او تنظیم کنند. مقبره او در کلیسای کونیگسبرگ، یکی از مکان‌های جذاب برای فلسفه دوستان، قرار دارد.
۳. اولین کتابی که به زبان لیتوانی نوشته شد، در این شهر به چاپ رسید. در قرن ۱۶، کونیگسبرگ مهم‌ترین مرکز فرهنگ لیتوانی بود، چراکه اولین کتابی که به این زبان نوشته شد؛ یعنی کتاب Catechism نوشته Martynas Mazzvydas، در این شهر به چاپ رسید. از ۲۰۰ نسخه‌ای که به چاپ رسید، تنها دو نسخه باقی مانده است، که یکی در کتابخانه دانشگاه Vilnius لیتوانی، و دیگری در کتابخانه دانشگاه Nicolaus Copernicus در ترونی لهستان نگهداری می‌شود.
۴. دو شهر به نام کالینینگراد وجود داشته است. کونیگسبرگ در سال ۱۹۴۵ به شوروی پیوست. در سال ۱۹۴۶، پس از مرگ یکی از مهم‌ترین فعالان سیاسی شوروی، میخاییل کالینین، نام شهر به کالینینگراد تغییر یافت. علاوه بر این شهر، و پیش از تغییر نام آن، یک شهر دیگر به همین نام در استان مسکو وجود داشت، که این شباهت باعث بوجود آمدن مشکلاتی می‌شد؛ برای مثال نامه‌ها اشتباهی تحویل داده می‌شدند. این مشکل با تغییر نام کالینینگراد در مسکو به کورولیوف در سال ۱۹۹۶۷، حل شد.
۵. کالینینگراد، دارای بیش از ۹۰ درصد کهربای جهان است. تکه‌ای بی‌نقص از صمغ فسیل‌شده، که به سنگ خورشیدی نیز شهرت دارد، می‌تواند به اندازه طلا ارزشمند باشد. اگر داخل این جواهر، حشره یا مارمولکی گیر افتاده باشد، قیمت آن بالاتر نیز می‌رود.
۶. تعداد کمی از اجداد اهالی کالینینگراد، اهل همین شهر بوده‌اند. این شهر پس از جنگ جهانی دوم بخشی از شوروی شد و آلمانی‌هایی که جان سالم به‌در برده بودند، از آنجا بیرون شدند. پس از آن، افراد زیادی از قسمت‌های مختلف روسیه به این شهر آمدند و ساکن شدند.
۷. اهالی کانینیگراد، این شهر را روسیه کوچک، و باقی کشور را روسیه بزرگ می‌نامند. این شهر معمولا در میان روس‌ها بهترین شهر روسیه از لحاظ تجاری و زندگی به شمار می‌رود.
۸. اینجا یک شهر ساحلی است. با اینکه کالینینگراد به طور مستقیم به دریا دسترسی ندارد، اما نزدیک قسمتی قرار گرفته است که رودخانه پرگولیا در آنجا وارد خلیج کالینینگراد می‌شود. این شهر دارای یک خلیج بزرگ، و میزبان دفاتر نیروی دریایی و ناوگان روسیه است. شهرهای کوچک اطراف شهر، ساحل‌های زیبایی دارند که می‌توان با انواع اتوبوس و قطار حومه به آنجا رفت. با اینکه شهر از دریا دور است، اما از آنجا که باد و باران در کالینینگراد همیشگی است، بوی دریا را به راحتی می‌توان احساس کرد.
۹. کالینینگراد میزبان اجراها و برنامه‌های موزیکال بین‌المللی است. این برنامه‌ها شامل مسابقه اُرگ میخاییل تاریوردیوف، فستیوال جاز کالینینگراد، فستیوال راک کالینینگراد، و بسیاری دیگر است. هر پاییز، این شهر میزبان فستیوال هنری بالتیک است که طی آن، تئاترهای بسیاری از سراسر روسیه، بهترین اجراهای خود را به روی صحنه می‌برند.
۱۰. کالینینگراد منزلگاه بیش از ۲۰ دانشکده و دانشگاه است. بزرگ‌ترین دانشگاه، دانشگاه فدرال ایمانوئل کانت است که برخی ساختمان‌های آن متعلق به دانشگاه آلبرتینای کونیگزبرگ، ساخته‌شده در سال ۱۵۴۴ هستند. رشته‌های این دانشگاه‌ها شامل نیروی دریایی، وکالت، و غیره هستند.
۱۱. جاذبه‌های کالینینگراد شامل موارد زیر است:
fishing village: متاسفانه مرکز تاریخی این شهر طی جنگ جهانی دوم از بین رفت، اما بسیاری از ساختمان‌ها بازسازی شدند. یکی از این مکان‌های بازسازی‌شده، منطقه Fishing Village است که به سبک آلمانی ساخته شده است.
باغ وحش کالینینگراد: این باغ‌وحش یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین باغ‌وحش‌های روسیه، و عضو انجمن آبزیگاه و باغ‌وحش‌های اروپا است. این مکان را فرد تاجری به نام Klaas در سال ۱۸۹۶ افتتاح کرد.
موزه اقیانوس جهان: این نمایشگاه، یکی از بی‌نظیرترین نمایشگاه‌های دنیا است، که برخی از جاذبه‌های آن، چه علمی و چه نظامی، زیر آب و در کنار ناوگان‌های قدیمی قرار گرفته‌اند. درون این ناوگان‌ها، خود نمایشگاه برپا است. بخش دوم موزه روی زمین قرار دارد که شامل آکواریوم‌ها با ماهی‌های عجیب، مجموعه‌ای از صدف‌ها و مرجان‌ها و اسکلت بسیار بزرگ یک نهنگ عنبر است.
دروازه پادشاه: این دروازه در نزدیکی موزه اقیانوس جهان قرار گرفته است که عکس‌های آن را به عنوان یک وسیله خوش‌یمن در سالروز ۷۵۰ سالگی کونیگزبرگ به‌کار بردند. امروز دروازه پادشاه میزبان نمایشگاه بزرگ سفارت است که تاریخ افتتاح و گسترش شهر را به نمایش می‌گذارد. بازدیدکنندگان دروازه پادشاه، ابتدا با نگهدارنده کلید شهر ملاقات می‌کنند: گربه پروسی، که مردم اعتقاد دارند اگر آن را نوازش کنید برایتان خوش‌شانسی می‌آورد.
۱۲. پاسپورت روسیه تنها در خود کشور قابل استفاده است. اگر یک فرد روس بخواهد به اروپا سفر کند باید ویزای شینگن داشته باشد تا بتواند وارد مناطق شینگن بشود. از آنجا که کالینینگراد با کشورهای اروپایی احاطه شده است، اهالی این شهر به ویزای شینگنی نیاز دارند که از بدو تولد به آنها داده می‌شود. بنابراین اهالی کالینینگراد بیش از دیگر روس‌ها به اروپا سفر می‌کنند. آنها گاهی برای خرید یا آخر هفته به لیتوانی، و از آنجا به لهستان می‌روند؛ کاری که برای دیگر اهالی روسیه غیرمعمول است. سفر به ویلینوس، پایتخت لیتوانی، با قطار ۶ ساعت طول می‌کشد و هزینه آن ۳۰۰۰ روبل روسیه است.
۱۳. بیشتر ماشین‌های کالینینگراد آلمانی هستند؛ چراکه هم ارزان‌تر است و هم انتقال آن از آلمان خیلی راحت‌تر از آوردن خودرو از روسیه است. جالب است بدانید که فاصله این شهر تا برلین ۷۵۰ کیلومتر و تا مسکو ۱۲۰۰ کیلومتر است.
۱۴. آب و هوای کالینینگراد از باقی روسیه متفاوت است. خود را برای یک آب و هوای مرطوب آماده کنید. اگر تا به حال به سن پترزبورگ رفته باشید، می‌دانید درباره چه چیزی صحبت می‌کنیم. هوا طی یک روز مدام درحال تغییر است. دمای هوا در زمستان بین +۵ و +۱۰ درجه سانتی‌گراد متغیر، و با باد و رطوبت همراه است. دمای +۱۰ درجه بسیار خشن است و توصیه می‌کنیم اصلا در این هوا از خانه خارج نشوید. آسمان شهر در ۱۸۵ روز سال بارانی است، پس زمان سفر حتما با خود چتر، لباس گرم، شال و کلاه ببرید.
۱۵. در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۱، ساعت ۰۰:۰۲، هفت بیلیون‌امین نفر جهان در کالینینگراد به دنیا آمد. سازمان ملل متحد آن را ثبت کرد. نام این پسر Pyotr، و سومین فرزند خانواده است.
.............................................................................
آرشیو شناخت کشورها
آرشیو جزایر فرادریایی و مناطق برون بوم کشورهای جهان
