واتیکان (به ایتالیایی: Vaticano) با نام رسمی دولت‌شهر واتیکان (به ایتالیایی: Stato della Città del Vaticano) دولت‌شهری مستقل است که در درون شهر رم در کشور ایتالیا جای دارد. واتیکان محل اقامت پاپ، رهبر کاتولیک‌های جهان و مرکز کلیسای کاتولیک است. واتیکان با مساحتی در حدود ۰٫۴۴ کیلومتر مربع، کوچکترین کشور دنیا و با جمعیتی در حدود ۱۰۰۰ نفر، کم‌جمعیت‌ترین کشور مستقل دنیا نیز محسوب می‌شود.
واتیکان از سریر مقدس که نام حوزهٔ اسقف‌نشین این شهر است، متفاوت است. واتیکان دولت‌شهری مستقل است که در سال ۱۹۲۹ با توافق مقامات سریر مقدس و بنیتو موسولینی نخست‌وزیر ایتالیا بنیان نهاده شد، اما قدمت سریر مقدس به اوایل پیدایش مسیحیت می‌رسد. سریر مقدس عالی‌ترین اسقف‌نشین کلیسای کاتولیک و حکومت مرکزی کلیساهای کاتولیک به‌شمار می‌رود و در جامعهٔ بین‌المللی یک واحد مستقل واجد حاکمیت به‌شمار می‌رود که موضوع حقوق بین‌الملل است و در بسیاری از کشورها سفارتخانه و در بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی عضویت دارد. سفرای این کشور و نمایندگان پاپ نیز به‌طور رسمی نماینده و سفیر سریر مقدس نامیده می‌شوند و نه دولت‌شهر واتیکان. همچنین مصوبات واتیکان به زبان ایتالیایی منتشر می‌شود اما اسناد رسمی سریر مقدس به زبان لاتین است. این دو واحد حتی گذرنامه‌های متفاوتی نیز صادر می‌کنند. سریر مقدس گذرنامه‌های دیپلماتیک و خدماتی را صادر می‌کند و واتیکان گذرنامه‌های عادی. کلیسای سن پیر بزرگ‌ترین کلیسای جهان است و در واتیکان قرار دارد.
نام واتیکان به گونه آگِر واتیکانوس در زمان جمهوری روم درباره لجنزارهای کرانه باختری رود تیبر آن سوی شهر رم به کار می رفت؛ جایی در میانه یانیکولوم و تپه واتیکان و مونته ماریو رو به پایین تا تپه آونتین و رو به بالا تا همریزگاه شاخابه کرمرا. رومیان، از سر همسایگی این پهنه با وی (Veii)،شهر دشمن اهریمنی آنان، اتروسکان ها، همچنین دچار بودن به خیزاب های رود تیبر که زمین مردابی و پست واتیکان را در بر می گرفت، شوم دانسته و درخور زندگی نمی دانستند. تاسیتوس، تاریخ نگار نامدار رومی درباره رویدادهای سال ۶۹ میلادی، سال چهار فرمانروا می نویسد: بخش بزرگی از ارتش شمالی که ویتلیوس را برای فرمانروایی به رم رساند، در گستره ناسالم آگر واتیکانوس اردو زد و دچار مرگ و میر بسیاری در این سرزمین شد. گل ها و ژرمن ها که تاب گرمای آنجا را نداشتند از روی تشنگی از رواناب های آن که نزدیک تیبر بود نوشیده و پیکر ناتوانشان را دچار ناتوانی افزونتری می ساختند.
پس از سده یکم میلادی نام دیگری جای آگر واتیکانوس را می گیرد. واتیکانوس دربردارنده تپه واتیکان، میدان سن پیتر کنونی و شاید ویا دلّا کونسیلیاتسیونه امروزی است. در دوره پادشاهی روم، بویژه در زمان اگریپینای بزرگتر این پهنه رونق یافت. پس از زهکشی آبهای آن، خانه هایی در آن ساخته شد و آگریپینا باغهایی در آن ساخت. فرزند وی، کالیگولا، در میانه باغهای مادرش میدانی برای گردونه سواران ساخت که پس از او نرون آن را به پایان رساند و به میدان نرون آوازه یافت. کالیگولا هرمسنگی را از هلیوپولیس در مصر برای آراستن میانه میدان گردونه سواری خود آورد و امروزه تنها بازمانده آن ساختمان در واتیکان است. در سال ۶۴ میلادی در آتش سوزی رم مسیحیان بسیاری کشته شدند. می گویند سن پیتر هم در همین میدان وارونه به چلیپا کشیده شد.
آن سوی این میدان گورستانی بود که با ویا کورنلیا از هم جدا می شدند. یادمان های خاکسپاری و آرامگاهها و گورهای کوچک، همچنین مهراب هایی برای ایزدان دینهای گوناگون چندگانه باور در این گورستان جای داشتند که تا زمان ساخت نیایشگاه کنستانتینی سن پیتر در نیمه نخست سده چهارم میلادی بر جای مانده بودند؛ نیز نیایشگاهی برای ایزدبانوی بریگ ها، سیبل، و همسر وی آتیس ساخته شده بود که تا دیر زمانی پس از ساخت نیایشگاه سن پیتر بر پا بوده و کاربری داشته است. بازمانده این ساخته ها کمابیش تا زمانی که به دستور پاپ پیوس دوازدهم در سالهای ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۱ بگونه سامان مند کاوش شدند، با هر بازسازی و نوسازی در واتیکان سر از خاک بر می آوردند. در سال ۳۲۶ میلادی نیایشگاهی بر روی جایی که آرامگاه سن پیتر پنداشته می شد، ساخته شد.
شهر واتیکان - کوچکترین کشور مستقل جهان - در ۱۱ فوریه ۱۹۲۹ طبق پیمان لاتران تأسیس شد. این عهدنامه بین «موسولینی» رئیس وقت دولت ایتالیا و پیپسی (papacy) - دفتر پاپ بالاترین قدرت کلیسای کاتولیک رم - پس از سال‌ها مجادله منعقد شد. در سال ۱۹۸۴ با کنکوردا - پیمان پاپ و دولت - عهدنامه جدیدی جایگزین شد. این عهدنامه جدید مانند عهدنامه قبلی، استقلال کامل کلیسای کاتولیک را در داخل شهر واتیکان به رسمیت می‌شناسد. شیوه کشورداری در واتیکان، پادشاهی مطلق گزینشی است. پاپ را گروهی از کشیشان والاجاه بر می گزینند و پاپ اختیار بیمرزی در گزینش کارگزاران خود و قانونگذاری و داوری درباره رویدادهای پیش آمده دارد.
جایگاه برتر در سرپرستی شهر، پاپ اعظم است که در بالاترین جایگاه است و حق قانونگذاری، قضاوت و اداره دولت تنها از آنِ اوست. به دلیلی _که پیشینه‌ای تاریخی دارد_ دولت حاکم بر واتیکان ساختاری خاص و بی همتا دارد و پس از پاپ که در بالاترین رده است، دبیران رسمی منطقه مانند فرماندار و نماینده پاپ اعظم در کمیسیون اند که نه تنها این اعضا بلکه دیگران نیز از سوی شخص پاپ گزینش و با خواست وی از مقام خود برکنار می‌شوند. از روی همین ساختار ویژه است که این شیوه پادشاهی را پادشاهی ارث ناپذیر گزینشی مطلقه و همچون گونه ای کمیاب دسته بندی کرده اند. فرماندار شهر که در بسیاری از مواقع به عنوان رئیس‌جمهور واتیکان مطرح می‌شود، وظیفه‌ای شبیه یک شهردار یا مدیر اجرایی دارد.
واتیکان دارای چند گروه و هسته امنیتی است، یکی گارد امنیتی سوییس که نیروی ارتش آن به صورت داوطلبانه از میان شهروندان سوئیسی تشکیل شده‌است و دیگری «corpo della Gendarmeria» که نه تنها به عنوان نیروی ارتش منطقه واتیکان محسوب می‌شوند بلکه به عنوان محافظان شخصی پاپ نیز انجام وظیفه می‌کنند. همچنین واحدی به نام «پلیس واتیکان» نیز وجود دارد. شهر واتیکان دارای زندان نیست، اما در ساختمان پلیس واتیکان سه سلول وجود دارد.
واتیکان دارای سیستم قضایی جهت برخورد با تخلفات اداری روحانیون است که به «دادگاه تریبیونال واتیکان» مشهور است. واتیکان که کوچکترین ایالت خودمختار اروپایی محسوب می‌شود، بر روی تپه‌ای به همین نام در شمال غرب شهر بزرگ رم واقع شده و گرداگرد آن را دیواری احاطه کرده‌است تا شهر و به خصوص پاپ اعظم را از خطر حملات خارجی محافظت کند.
واتیکان کوچکترین منطقه خودمختار و مستقل در جهان به‌شمار می‌رود و کل آن تنها ۶/۱۰۸ هکتار است آب و هوای مدیترانه‌ای تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌هایی بارانی را برای آن به ارمغان می‌آورد و مانند شهر رم درجه دمای آن متغیر است. مه و بخار پراکنده در هوای شهر که ناشی از فواره بزرگ و عظیم‌الجثه سینت پیتر باسیلیکا است نیز موجب رطوبت هوا و پراکنش دائمی قطرات آب در هوا می‌شود. این شهر کوچک اما مقتدر، تمامی نیازهای خود را برآورده می‌کند و دارای اداره پست، آتش‌نشانی، نیروهای پلیس، ایستگاه راه‌آهن، شبکه‌های نیروی برق، رستوران‌ها، بانک و شبکه انحصاری اینترنتی است.
از سال ۱۹۸۱ میلادی، دربار واتیکان برای خاتمه‌دادن به حدس و گمان‌ها در مورد میزان ثروت و درآمد کلیسا، حساب‌های مالی خود را منتشر می‌کند.بانک واتیکان در سده ۱۹ میلادی تأسیس شد، اما فعالیت خود را در شکل کنونی و تحت نام فعلی «مؤسسه آثار مذهبی» از سال ۱۹۴۲ میلادی، آغاز کرد.واتیکان هیچ فرودگاهی ندارد و تنها یک باند هلیکوپتر دارد. خطوط راه‌آهن ایتالیا به ایستگاه سینت پیترز متصل می‌شود و بسیاری از زائران از آن استفاده می‌کنند. خطوط متروی آن نیز در مدت ۱۰ دقیقه شهر را طی می‌کند.
در واتیکان از سیستم تلفن و پست انحصاری و کاملاً مستقل استفاده می‌شود و خطوط اینترنتی آن نیز در دسترس همه‌است. واتیکان دارای کتابخانه و مجموعه‌های ارزشمند موزه است. در گوشه جنوب غربی واتیکان، عمارت ماتر اکلسیا (Mater Ecclesiae) که قبلاً صومعه بوده، وجود دارد.
از ابزارهای تبلیغاتی واتیکان می‌توان به رادیو واتیکان و تلویزیون واتیکان و همچنین وبگاه‌های مختلف اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی وابسته به دربار واتیکان اشاره کرد. نشریه رومانو (L'Osservatore Romano) که به صورت روزانه در ایتالیا و به صورت هفتگی در انگلستان، اسپانیا، آلمان و فرانسه و ماهیانه در لهستان چاپ می‌شود، از سوی یک شرکت خصوصی تحت نظارت افراد غیر روحانی کاتولیک منتشر می‌شود، اما اطلاعات رسمی و اداری آن تحت کنترل دربار واتیکان است. در این نشریه مقالات و نوشته‌های رسمی که اطلاعات کلیسا را دربردارد باعنوان «Actapostlica sedis» درج می‌شود.
این کشور کم جمعیت‌ترین کشور جهان بوده و دارای حدود ۸۰۰ نفر جمعیت می‌باشد. از این تعداد ۴۵۰ نفر شهروند واتیکان بوده و بقیه مجوز اقامت در شهر را دارند. حدود نیمی از شهروندان واتیکان در این شهر زندگی نمی‌کنند و به مناسبت شغل خود (بیشتر به عنوان دیپلمات) در کشورهای دیگر دنیا سکونت دارند. زبان رسمی مردم دولت واتیکان ایتالیایی است و تمام قوانین و مقررات آن به این زبان منتشر می‌شوند. زبان مکالمات روزمره هم معمولاً ایتالیایی است. اما زبان رسمی سریر مقدس لاتین و زبان دیپلماتیک سریر مقدس هم فرانسوی است. زبان اصلی گارد امنیتی آلمانی است.
دولت واتیکان روابط دیپلماتیکی ندارد و روابط خارجی واتیکان از طریق وزارت امورخارجه سریر مقدس انجام می‌شود که نام حوزه اسقف‌نشین شهر رم و مرکز کلیساهای کاتولیک دنیاست. واتیکان در سال ۱۹۹۰ میلادی، به معاهده حقوق کودک سازمان ملل متحد پیوست. لازم به‌ذکر است که کشور واتیکان در تعیین بسیاری از موارد فرهنگی و سیاسی جهان مسیحیّت نقش مهمی را ایفا می‌نماید و سالانه تعداد زیادی از مردم از این کشور بازدید می‌نمایند. از این جهت به صورت تخصّصی از طریق درآمد جهانگردان مذهبی سالیانه مقدار زیادی درآمد وارد این کشور می‌گردد.
شهر واتیکان به خودی خود از [تاریخ فرهنگی] قابل‌توجهی برخوردار است. ساختمان‌هایی چون [کلیسای سن پیترو] و نمازخانهٔ [کلیسای سیستین|سیستین] از زیباترین آثار هنری جهان است و آثار ارزشمندی از هنرمندان بزرگ تاریخ چون [میکل آنژ] و [بوتیچلی] را در خود جای داده‌است. کتابخانه بزرگ شهر و مجموعه‌های ارزشمند موزه آن حاوی اطلاعات تاریخی شگرفی است که به لحاظ علمی و فرهنگی بسیار باارزشند.
در سال ۱۹۸۴ سازمان جهانی یونسکو، شهر واتیکان را در فهرست مناطق تاریخی خود ثبت کرد و تنها نمونه‌ای است که در آن کل یک کشور به‌عنوان اثری تاریخی ثبت می‌شود. آنچه جالب توجه‌است، حضور چشمگیر مردان در شهر است زیرا ساکنان اصلی آن را مردان تشکیل می‌دهند و جمعیتی کثیر از زن ها در واتیکان دیده می‌شوند. حضور گردشگران و زائران به زندگی روزانه شهر تنوع خاصی می‌بخشد و دیدار پاپ اعظم در مراسم عشای ربانی و نیز آیین مذهبی و جشن‌ها برای آن‌ها بسیار جالب است. پاپ لئو سیزدهم در سال ۱۸۹۱ به‌طور رسمی «مرکز اخترشناسی واتیکان» را تأسیس کرد.
در سال ۱۹۲۹، دفتر پاپ و رئیس دولت ایتالیا قراردادی را امضا کردند تا واتیکان تاسیس شود. این کشور در شمال غربی شهر رم بر روی تپه ای به اسم واتیکان قرار دارد و فقط ۸۰۰ نفر در آن زندگی می کنند. اگر به میدان ناونا در شهر رم بروید می توانید با ۲۰ دقیقه پیاده روی خودتان را به واتیکان برسانید. در این شهر باید شلوار بلند و پیراهن آستین بلند داشته باشید تا به شما اجازه ورود داده شود. واتیکان آب و هوای مدیترانه ای دارد. در تابستان ها گرم و خشک و در زمستان ها بارانی است. آب و هوای اینجا دقیقا مثل رم معتدل و ملایم است و بهترین زمان برای سفر آن شهریور و مهر است چون هوا خنک و به ندرت گاهی هم باران می بارد.
واتیکان پر از آثار تارخی ارزشمند است به طوری که تنها کشور دنیاست که کاملا در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. تعدادی از جاذبه های واتیکان را در زیر معرفی می کنیم:
کلیسای سن پیترو (Basilica di san pietro): یکی از بزرگ ترین کلیساهای دنیاست که ساختمان هوایی آن به شکل کلید طراحی شده و کلید نماد بهشت است. این کلیسا، کلیسای جامع نیست چون پاپ در آن زندگی نمی کند.
میدان سن پیترو ( Piazza san pietro): این میدان در روبروی کلیسای سن پیترو قرار دارد. این میدان بیضی شکل با طراحی باشکوهش از مهمترین جاذبه های واتیکان به شمار می رود در دو طرفش دو فواره بزرگ، زیبایی آن را دوچندان کرده است. این میدان با ستون هایی در دو طرف، ظاهر نیمدایره گرفته، ستون هایی که بر روی آن ها مجسمه های زیبایی قرار دارد.
کلیسای سیستین (Sixtinum): یکی از کلیساهای معروف واتیکان است که در کاخ اقامتگاه رسمی پاپ قرار دارد. همایش انتخاب پاپ جدید در این کاخ برگزار می شود و معماری خاص و تزئینات زیبا از آن جاذبه ای دیدنی ساخته است.
در واتیکان غذاهای ایتالیایی شامل انواع پاستاها، پولنتو، ریزتو و … درست می شود.
ریزتو: نوعی غذای ایتالیایی است که با برنج و خامه درست می شود و در کنارش سوپ گوشت یا سوپ سبزیجات استفاده می شود.
مارینارا: نان پهنی است که در آن از روغن، گوجه و سیر استفاده می شود.
فگت های واتیکان
1- واتیکان کوچک ترین کشور در جهان است : واتیکان با مساحتی حدود ۱۰۰ هکتار، یک دولت‌شهر است که به اندازه‌ی یک هشتم «سنترال پارک» نیویورک وسعت دارد. واتیکان با حکومت پادشاهی اداره می‌شود و «پاپ» در راس حکومت قرار دارد. واتیکان پول و تمبرهای مخصوص خود را چاپ می‌کند و دارای پاسپورت و گواهینامه، رسانه، پرچم و سرود ملی مختص به خود است. در این کشور از مالیات خبری نیست و هزینه‌ی ورودی موزه واتیکان، فروش تمبر و سوغات درآمد واتیکان را تشکیل می‌دهند.
2- کالیگولا ابلیسکی را که در میدان سن پیتر قرار داد به آنجا آورده است : امپراطور روم، «کالیگولا» در باغهای مادرش در «واتیکان هیل» یا تپه‌ی واتیکان، سیرکی بنا کرد که در آن ارابه‌رانان آموزش می‌دیدند. گفته می‌شود این همان جایی است که «نرون» مسیحیان را به شهادت رساند. به‌منظور مشخص کردن مرکز آن، کالیگولا فرمان داد تا نیروهایش ابلیسکی را که در «هلیوپولیس» در مصر قرار داشت به واتیکان بیاورند. این ابلیسک یا هرم سنگی، که از یک تکه گرانیت قرمز رنگ به وزن بیش از ۳۵۰ تن ساخته شده، بیش از ۳۰۰۰ سال پیش برای یک فرعون مصری ساخته شد. در سال ۱۵۸۶، این هرم به مکان فعلی‌اش در میدان سن پیتر منتقل شد.
3- به مدت ۶۰ سال پاپ ها از واتیکان خارج نمی شدند : تا سال ۱۸۷۰، زمانی‌که کشور ایتالیا متحد شد، مجموعه‌ای از ایالت های مستقل در مرکز ایتالیا توسط پاپ‌ها اداره می‌شدند. دولت جدید سکولار، همه‌ی سرزمین‌های پاپ را به جز بخش کوچکی که همان واتیکان امروزی است، تصاحب کرد و جنگ سرد بین دولت ایتالیا و کلیسا آغاز شد. پاپ‌ها دولت ایتالیا را به رسمیت نمی‌شناختند و واتیکان خارج از کنترل دولت ایتالیا قرار گرفت. پاپ «پیوس نهم» خود را «زندانی واتیکان» نامید و به مدت ۶۰ سال پاپ‌ها از خروج از واتیکان و به رسمیت شناختن دولت ایتالیا خودداری کردند. زمانی‌که لشکرهای ایتالیایی در میدان سن پیتر حاضر شدند، پاپ‌ها برای انجام مراسم دعا حضور پیدا نکرده و حتی روی بالکن هم ظاهر نشدند.
4- بنیتو موسولینی واتیکان را به رسمیت شناخت: کشمکش بین دولت ایتالیا و قدرت‌های مذهبی کلیسا در سال ۱۹۲۹ با امضا کردن «پیمان لاتران» پایان گرفت. در این پیمان واتیکان به عنوان یک دولت مستقل شناخته شد و ۹۲ میلیون دلار (بیش از ۱ میلیارد دلار امروز) به واتیکان برای سرزمین‌های پاپ غرامت پرداخت شد. واتیکان این مبلغ را به عنوان بودجه‌ای برای بازپرداخت خزانه‌های خود استفاده کرد. «موسولینی»، رئیس دولت ایتالیا، از طرف شاه «ویکتور امانوئل سوم» این معاهده را امضا کرد.
5- پاپ ها تا قرن چهاردهم در واتیکان زندگی نمی کردند: حتی پس از ساخت کلیسای سن پیتر، پاپ‌ها در قصر لاتران در رم زندگی می‌کردند. آن‌ها حتی در سال ۱۳۰۹، زمانی‌که دستگاه پاپ به «آوینیون» فرانسه منتقل شد شهر را به‌طور کامل ترک کردند. هفت پاپ که همگی فرانسوی بودند، از آوینیون، حکومت می‌کردند و قلمرو پاپ تا سال ۱۳۷۷ به روم بازنگشت. در این زمان کاخ لاتران در آتش سوخت و واتیکان به عنوان محل اقامت و حکومت پاپ انتخاب شد. البته واتیکان تغییرات زیادی نیاز داشت زیرا به چنان وضعیت بدی رسیده بود که گرگ‌ها در میان خرابه‌هایش به‌دنبال اجساد می‌گشتند و گاوها در کلیسا آزادانه می‌چرخیدند.
6- گارد سوئیسی به عنوان نیروهای محافظ استخدام شدند : گارد سوئیسی، که توسط لباس‌های رنگارنگ رنسانسی شناخته می‌شوند، از سال ۱۵۰۶ برای محافظت پاپ استخدام شدند. در آن زمان «پاپ ژولیوس یکم» مانند خیلی از دربارهای اروپاییِ آن سال‌ها، نیروهای سوئیسی را برای محافظت از خود استخدام کرد. وظیفه‌ی گارد سوئیسی در واتیکان حفظ امنیت شخصِ پاپ است. اگرچه کوچکترین ارتش دنیا خیلی تشریفاتی به‌نظر می‌رسند، اما بسیار ماهر و آموزش‌دیده هستند. این نیروها تماما از شهروندان سوئیسی تشکیل شده است.
7- در طول تاریخ واتیکان، چندین بار پاپ ها از گذرگاه مخفی فرار کردند: در سال ۱۲۷۷، یک گذرگاه مخفی ساخته شد تا واتیکان را به کاخ سنت آنجلو در حاشیه‌ی رود «تیبر» متصل کند. این گذرگاه درواقع مسیری برای پاپ بود و در سال ۱۵۲۷، زمانی‌که جانِ «پاپ کلمنت هفتم» را هنگام شورش روم نجات داد، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد. زمانی‌که نیروهای «کارل پنجم»، امپراتور روم به شهر آمدند و کشیش‌ها و راهبه‌ها را به قتل رساندند، گارد سوئیسی دشمن را تا حدی به عقب راند تا زمان کافی را برای فرار کلمنت از گذرگاه به کاخ سنت آنجلو فراهم سازد. در این نبرد، ۱۴۷ نفر از نیروهای پاپ جان خود را از دست دادند.
8- بیشتر شهروندان واتیکان در خارج زندگی می کنند: از سال ۲۰۱۱، تعداد افرادی که شهروند واتیکان به‌شمار می‌آمدند به ۵۹۴ نفر رسید. این تعداد شامل ۷۱ کاردینال، ۱۰۹ نفر از اعضای گارد سوئیسی، ۵۱ نفر کشیش و یک راهبه در داخل واتیکان است. بزرگ‌ترین گروه شهروندان را ۳۰۷ نفر از اعضای روحانی تشکیل می‌دهند که در سراسر جهان دارای پُست‌های دیپلماتیک هستند. از زمانی‌که «پاپ بندیکت شانزدهم» از مقام خود در واتیکان کناره‌گیری کرد، هرگاه که یک پاپِ جدید انتخاب شود، به جمعیت واتیکان یک نفر اضافه می‌شود.
9- رصدخانه واتیکان یک تلسکوپ در آریزونا دارد: با گسترش شهر رُم آلودگی‌های نوری، رصد ستارگان و آسمان شب را برای منجمان رصدخانه‌ی واتیکان که در ۲۴ کیلومتری شهر در اقامتگاه تابستانه‌ی پاپ در «کاخ گاندولفو» واقع شده بود، مشکل می‌ساخت. بنابراین در سال ۱۹۸۱، دومین رصدخانه و مرکز تحقیقات واتیکان در شهر «توسان» ایالت «آریزونا» ساخته شد. هم‌اکنون واتیکان تحقیقات نجومی خود را با تلسکوپ‌های مدرنی انجام می‌دهد که بر روی کوه «گراهام» در جنوب شرقی آریزونا قرار گرفته است.
...................................................................
آشنایی با کشورها (197) : فرانسه
آشنایی با کشورها (196) : هلند
آرشیو مطالب
