مجله «سایت اند ساوند» (Sight & Sound) که از مجله‌های معتبر سینمایی جهان به حساب می‌آید هر ده سال یکبار از منتقدان و کارگردانان صاحب‌نام سراسر جهان می‌خواهد لیستی از فیلم‌های برتر تمام تاریخ سینما ارایه کنند. سایت اند ساوند نهایتا هر دهه دو لیست از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما معرفی می‌کند، یک لیست از بهترین‌های تاریخ سینما از نظر منتقدین و یک لیست از برترین فیلم‌های تاریخ به انتخاب کارگردان‌ها. آخرین باری که این مجله دست به انتخاب این دو لیست زد سال ۲۰۱۲ بود؛ ۸۴۶ نفر از منتقدین، اساتید دانشگاه، پخش‌کنندگان و توزیع‌کنندگان، نویسنده‌ها و افراد مطرح حوزه سینما از ۷۳ کشور جهان در بخش منتقدین دست به انتخاب زدند و نتیجه آرای این افراد در قالب یک لیست ۲۵۰ فیلمه که با عنوان ۲۵۰ فیلم برتر سایت اند ساوند مشهور است منتشر شد. همچنین ۳۵۸ کارگردان هم فیلم‌های محبوب‌شان را در قالب ۱۰ فیلم برتر معرفی کردند که از این رای‌ها هم لیستی تحت عنوان ۱۰۰ فیلم برتر تاریخ سینما بیرون آمد. در میان کارگردان‌ها چندین کارگردان ایرانی هم حضور داشتند که از آن‌ها می‌توان به اصغر فرهادی و مانی حقیقی اشاره کرد.
در حال حاضر چند سالی است که هر دو لیست منتشر شده و از اعتباری ویژه و جهانی در میان اهالی سینما بهره‌مند است. در این مقاله هر دو لیست منتقدان و کارگردان‌ها را مد نظر قرار داده‌ایم و بر حسب آرای هر فیلم یک لیست منتخب ۲۱ تهیه کرده‌ایم که در مجموع (مجموع آرای منتقدان و کارگردان‌ها) توانسته‌اند بیشترین رای را کسب کنند؛ به این ترتیب این ۲۱فیلم بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای جهان به حساب می‌آیند به انتخاب متخصصان حوزه سینما در سراسر جهان.
مجله سایت اند ساوند از سال ۱۹۳۲ منتشر می‌شود و اولین رای‌گیری برای انتخاب بهترین‌های تاریخ سینما را در سال ۱۹۵۲ آغاز کرد. در آن سال فیلم دزد دوچرخه ساخته ویتوریو دسیکا توانست در رده اول بهترین فیلم‌ها قرار بگیرد. ده سال بعد در سال ۱۹۶۲ فیلم سینمایی همشهری کین ساخته اورسن ولز به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما انتخاب شد و این برتری تا ۵۰ سال بعد برای فیلم دوام پیدا کرد. نهایتا در آخرین دوره یعنی سال ۲۰۱۲ همشهری کین جایگاه ویژه خود را به فیلم سرگیجه اثر آلفرد هیچکاک داد و به رده دوم منتقل شد.
باید به این نکته هم اشاره کرد که لیست‌های متفاوت دیگری هم در سال‌های اخیر منتشر شده که نظرات طیف‌های گوناگون مرتبط با سینما را نشان می‌دهند. لیست برترین فیلم‌های سایت IMDB که براساس رای اعضای این سایت انتخاب می‌شوند یا لیست بهترین‌های سایت Metacritic که بازتاب نظرات منتقدان است از جمله این لیست‌ها هستند. در ادامه با دیجی‌کالا مگ و مرور بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای جهان همراه باشید.
۱. سرگیجه
محصول آمریکا
عنوان اصلی: Vertigo
کارگردان: Alfred Hitchcock
بازیگران: James Stewart, Kim Novak, Barbara Bel Geddes
سال ساخت: ۱۹۵۸
تعداد رای: ۲۲۲ رای
سرگیجه یک فیلم نوار روانشناختی است که در سال ۲۰۱۲ به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما انتخاب شد و توانست به سلطه طولانی مدت همشهری کین پایان دهد. سرگیجه را آلفرد هیچکاک فیلمساز مشهور انگلیسی کارگردانی کرده است؛ مردی که با کارنامه‌ای پربار به عنوان یکی از تاثیرگذارترین کارگردان‌های تاریخ سینما شناخته می‌شود و بر صنعت سینما اثری ماندگار برجا گذاشته است. سرگیجه یکی از کلیدی‌ترین و به باور بسیاری از منتقدین شاید بهترین اثر هیچکاک باشد و در زمانی ساخته شده که این کارگردان تعدادی از باکیفیت‌ترین آثار سینمایی‌اش را ساخته است. سبک دلهره‌آور و منحصر به فرد هیچکاک، نوع نگاه او به مفهوم تعلیق و سرگرمی در سینما، کارکرد دوربین در انتقال حال و وضع افراد، نماهای خاص او از ساختمان‌ها و بناها با محوریت مفهوم «تماشاگری یا دیدزدن» همه از جمله نکاتی هستند که هیچکاک را به سوژه بحث‌های مفصل و بعضا بی‌پایان منتقدین و نظریه‌پردازان سینما بدل کرده است به شکلی که بسیاری از فیلم‌های این کارگردان به عنوان آثار مطرح سینمایی موضوع مقالات تاثیرگذار در تاریخ تئوری فیلم بوده است.
روایت فیلم سرگیجه المان‌های کلاسیک فیلم نوار را یادآوری می‌کنند؛ یک کارآگاه که به دلیل حادثه دچار ترس از ارتفاع و سرگیجه شده مجبور است زودتر از موعد بازنشست شود. مردی او را به عنوان کارآگاه خصوصی استخدام می‌کند تا همسرش را که رفتاری عجیب از خود نشان می‌دهد، تعقیب کند. این خط داستانی به مرور پیچیده‌تر و پرابهام‌تر می‌شود و برخلاف بسیاری از آثار هیچکاک که در پایان نوعی گره‌گشایی ویژه مخاطب عام دارد، همچنان مرموز و شکافته‌نشده پایان می‌یابد. شاید به همین دلیل سرگیجه همچنان پس از یکبار تماشا اسرارآمیز باقی می‌ماند و تاثیر درونی خود بر مخاطب را حفظ می‌کند. حال و هوایی که بی‌شک سهم بسزایی در انتخاب این فیلم به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما داشته است.
۲. همشهری کین
محصول آمریکا
عنوان اصلی: Citizen Kane
کارگردان: Orson Welles
بازیگران: Orson Welles, Joseph Cotten, Dorothy Comingore
سال ساخت: ۱۹۴۱
تعداد رای: ۱۹۹ رای
همشهری کین یک درام اسرارآمیز است که توسط اورسن ولز کارگردانی شده. ولز کارگردان، بازیگر و نویسنده‌ای آمریکایی است که در رادیو، تئاتر و سینما فعالیت داشت و بخاطر خلاقیت و نوآوری در هر سه حوزه به عنوان یکی از چهره‌های کلیدی دوران خود شناخته می‌شد. همشهری کین اولین فیلم بلند کارنامه حرفه‌ای ولز بود؛ فیلم اولی که توسط یک کارگردان ۲۶ ساله ساخته و در تاریخ سینما ماندگار شد.
همشهری کین نوعی شبه بیوگرافی است، فیلمی که در پس روایت داستانی در حال بازگوی ماجرای زندگی واقعی شخصیت اصلی است؛ کاراکتری به نام چارلز فاستر کین که بسیاری معتقدند یادآور شخصیت ویلیام راندولف هرست روزنامه‌دار، خبرنگار و سیاست‌مدار آمریکایی است و براساس زندگی او ساخته شده. هرست بزرگترین روزنامه‌های زنجیره‌ای آمریکا را راه‌انداز کرد و بعد از انتشار فیلم تمام نشریات زیرمجموعه خود را از چاپ هر نوع مطلب درباره فیلم منع کرد.
اما بپردازیم به خود اثر و دلایل موفقیتش. همشهری کین داستان زندگی یک غول رسانه‌ای به نام چارلز فاستر کین را روایت می‌کند که درابتدای ورودش به این حوزه یک ایده‌آل‌گراست اما به تدریج به یک بی‌رحم تشنه قدرت بدل می‌شود. فیلم با مجموعه‌ای از فلش‌بک‌ها برای یافتن راز کلمه پایانی کین پیش از مرگ، زندگی او را مرور می‌کند. ساختار این اثر سینمایی به نسبت فیلمی که در سال ۱۹۴۱ ساخته شده بسیار پیشرو و در دوران خود انقلابی بود. به باور برخی از نظریه‌پردازان حوزه سینما همشهری کین سبکی جدید در فیلم‌سازی به وجود آورد. شیوه‌های سینمایی مورد استفاده در همشهری کین مانند عمق میدان در فیلمبرداری، نورپردازی سایه‌روشن، جامپ‌کات‌های زمانی بی‌سابقه نبودند اما آنچه همشهری کین را به عنوان اثری متفاومت جلوه داد استفاده از همه این عناصر به شکل موفق در یک فیلم بود.
۳. داستان توکیو
محصول ژاپن
عنوان اصلی: Tokyo Story
کارگردان: Yasujirō Ozu
بازیگران: Chishū Ryū, Chieko Higashiyama, Setsuko Hara
سال ساخت: ۱۹۵۳
تعداد رای: ۱۵۵ رای
این درام ژاپنی از دهه پنجاه تا امروز جایگاه و ارزش خود را در سینما حفظ کرده است. داستان توکیو ماجرای یک زوج سالخورده را روایت می‌کند که برای دیدن فرزندانشان به توکیو سفر می‌کنند. در حالی که فرزندان این زوج بیش از حد گرفتار زیست روزمره و زندگی کاری هستند، فردی که بیشترین محبت را نثار این زوج سالخورده می‌کند دخترخوانده‌ی آن‌ها است. این تقابل در طول فیلم دنبال می‌شود. با این وجود نقطه قوت داستان توکیو اینجاست که می‌تواند تاثیر احساسی به جا بگذارد اما به سراغ صحنه‌های اشک و آه‌بر‌انگیز معمول این مدل فیلم‌ها نرود.
سبک اوزو خاص و ویژه است؛ نوعی فیلم‌سازی که در تقابل کامل با هالیوود امروز قرار دارد. نظریه‌پردازان سینما نشان داده‌اند با گذر زمان سینمای آمریکا به سوی فیلم‌هایی با ریتم تندتر حرکت کرده است. در واقع سرعت تغییر نما بسیار زیاد شده و مخاطب ناخودآگاه به ریتم سریع معتاد شده است. برعکس این روند، فیلم‌های اوزو عموما ریتمی کند دارند. در فیلم‌های او دوربین ثابت است و در ارتفاعی پایین (زاویه دید یک ژاپنی که روی زمین نشسته) قرار دارد. در فیلم‌های اوزو از جمله در داستان توکیو تماشاگر شاهد بسیاری از اتفاقات کلیدی نیست؛ اوزو خیلی از این اتفاقات مهم را در قالب دیالوگ‌ها به تماشاگر انتقال می‌دهد. تغییر شرایط سنتی زندگی در ژاپن و حرکت به سمت غربی‌شدن از موضوعاتی است که در تاروپود آثار اوزو و بویژه در داستان توکیو به چشم می‌خورد.
۴. ۲۰۰۱: ادیسه فضایی
محصول آمریکا
عنوان اصلی: ۲۰۰۱: A Space Odyssey
کارگردان: Stanley Kubrick
بازیگران: Keir Dullea, Gary Lockwood
سال ساخت: ۱۹۶۸
تعداد رای: ۱۳۲ رای
۲۰۰۱: ادیسه فضایی ساخته کارگردان نام آشنای آمریکایی استنلی کوبریک تنها فیلم علمی تخیلی این لیست است. در عین حال به باور بسیاری از اهالی سینما این فیلم در عمل معروف‌ترین و تاثیرگذارترین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما هم هست.
فیلم ماجرای یک سفر فضایی به سیاره مشتری را روایت می‌کند؛ سفری که با همراهی نوعی کامپیوتر مجهز به هوش مصنوعی (HAL 9000) انجام می‌شود. یک سنگ سیاه مرموز که ظاهرا در تکامل انسان اثرگذار است فیلم را پیچیده‌تر می‌کند و در کنار خط داستانی شاهد بررسی بعضی مفاهیم اگزیستانسیالیستی هستیم. چند نکته ۲۰۰۱: ادیسه فضایی را به فیلم بسیار مهمی در تاریخ سینما تبدیل کرده است؛ برای مثال نباید فراموش کنیم که فیلم در سال ۱۹۶۸ ساخته شده اما درکی که از تکنولوژی آینده داشته کاملا دقیق و حساب شده است. این اثر به عنوان یک فیلم علمی تخیلی دارای دقت علمی است و در زمینه جلوه‌های ویژه در دوره خود بی‌سابقه و پیشتاز بوده است. همه این‌ها در کنار محتوای درگیرکننده و تصاویر بدیع فیلم باعث شده ۲۰۰۱: ادیسه فضایی از نظر منتقدان چنین جایگاه برجسته‌ای پیدا کند.
۵. قاعده بازی
محصول فرانسه
عنوان اصلی: The Rules of the Game
کارگردان: Jean Renoir
بازیگران: Nora Gregor, Paulette Dubost, Marcel Dalio
سال ساخت: ۱۹۳۹
تعداد رای: ۱۱۷ رای
قاعده بازی یکی از آثار شاخص سینمای فرانسه است که پیش از جنگ جهانی دوم ساخته شد و در همان سال آغاز جنگ هم اکران شد. قاعده بازی را ژان رنوار ساخته است؛ یکی از فیگورهای بزرگ سینمای فرانسه پیش از پدیدآمدن موج نو.
فیلم روایتگر یک میهمانی آخرهفته است در میان قشر ثروتمند جامعه فرانسه. ثروتمندان به همراه مستخدمین‌شان در این مراسم شرکت کرده‌اند و فیلم تلاش می‌کند انحطاط اخلاقی این طبقه را به نمایش بگذارد. در حقیقت برشی از زیست اخلاقی قشر مرفه جامعه فرانسه، درست کمی مانده به آغاز یک جنگ جهانی بزرگ. سوای مضمون باید به این نکته هم اشاره کنیم که فیلم رنوار در دوران خود هم از نظر بودجه و هم از نظر تکنیک بی‌بدیل بود. در واقع قاعده بازی گران‌قیمت‌ترین فیلم سینمای فرانسه تا آن سال به حساب می‌آمد. همچنین فیلمبرداری با عمق میدان وسیع و لانگ‌شات‌هایی که در طول آن‌ها دوربین مدام حرکت می‌کرد تکنیک‌هایی بودند که در آن سال بسیار بدیع به نظر می‌رسیدند.
یک نکته جالب درباره این اثر رنوار شکست تجاری فیلم است. زمانی که فیلم به بازار آمد صدای منتقدان و تماشاگران را درآورد. دولت زمان جنگ در فرانسه هم پس از مدتی اکران فیلم را به دلیل تاثیر منفی روی جوانان ممنوع اعلام کرد. با این وجود در طول زمان فیلم مورد توجه قرار گرفت و پس از مدتی به عنوان یکی از آثار بزرگ تاریخ سینما در نظر گرفته شد. موضوعی که نشان می‌دهد کیفیت یک اثر هنری را باید در طول زمان سنجید.
۶. طلوع: آواز دو انسان
محصول آمریکا
عنوان اصلی: Sunrise: A Song of Two Humans
کارگردان: F. W. Murnau
بازیگران: George O’Brien, Janet Gaynor, Margaret Livingston
سال ساخت: ۱۹۲۷
تعداد رای: ۱۱۰ رای
«طلوع: آواز دو انسان» درامی است صامت از فریدریش ویلهلم مورنائو. گرچه کارگردان فیلم آلمانی است و موضوع هم از یک داستان آلمانی اقتباس شده اما فیلم در آمریکا ساخته شده است. مورنائو در میان کارگردان‌های اروپایی قرار داشت که پس از یک دوره فیلم‌سازی در وطن جذب هالیوود شدند. این اثر در اولین مراسم اسکار هم شرکت کرد و موفق شد ۳ جایزه بهترین فیلم هنری (تنها سالی که چنین جایزه‌ای داده شد)، بهترین فیلمبرداری و بهترین بازیگر اصلی زن را به خود اختصاص دهد.
بسیاری از منتقدین فیلم طلوع: آواز دو انسان را بهترین فیلم دوران صامت سینما ارزیابی کرده‌اند. فیلم قصه‌ای تمثیلی دارد و درباره مردی است که با دو وجه درونی نیک و بد خود مبارزه می‌کند. این وجوه به شکل تمثیلی درون فیلم به ترتیب با همسر مرد و یک زن دیگر که مرد جذب او شده نمایش داده شده‌اند.
مورنائو از چهره‌های کلیدی موج اکسپرسیونیستی سینمای آلمان بود. او به دعوت استودیوهای هالیوود، آلمان را ترک کرد تا در سینمای آمریکا فیلم‌هایی با سبک منحصر به فرد خود بسازد. طلوع: آواز دو انسان یکی از همین فیلم‌ها بود که با امکانات متنوع هالیوود ساخته شد. نماهای تعقیبی و فورس پرسپکتیو به کار رفته در فیلمبرداری اثر برای آن دوران بسیار تحسین‌برانگیز بودند و فیلم توانست سبک خاص مورنائو را بار دیگر به جهانیان نمایش دهد.
۷. هشت و نیم
محصول ایتالیا
عنوان اصلی: ½۸
کارگردان: Federico Fellini
بازیگران: Marcello Mastroianni, Claudia Cardinale, Anouk Aimée
سال ساخت: ۱۹۶۳
تعداد رای: ۱۰۴ رای
فیلم سینمایی هشت و نیم یک درام سورئالیستی است که توسط فدریکو فلینی ساخته شده. فلینی یکی از مشهورترین کارگردان‌های تاریخ سینمای ایتالیا است.
هشت و نیم داستان یک کارگردان ایتالیایی است که قصد دارد فیلمی علمی تخیلی بسازد اما حس می‌کند چشمه الهام و خلاقیتش خشک شده و در کار ساخت فیلم مانده است.
همانطور که فیلم درباره خود فیلم‌سازی است نام این اثر هم اشاره‌ای دارد به تعداد آثار فلینی. این کارگردان پیش از ساختن هشت و نیم شش فیلم بلند، دو فیلم کوتاه (اپیزودی از دو فیلم چند اپیزودی) و یک همکاری مشترک را در کارنامه داشت؛ یعنی ۶ فیلم و سه نصفه فیلم که می‌شود هفت و نیم فیلم و در نتیجه فیلم جدید باید هشت و نیم نام می‌گرفت.
هشت و نیم جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی را تصاحب کرد اما مهم‌تر از آن توانست جایگاه خود را به عنوان یک اثر آوانگارد و نو در سینمای جهان پیدا کند.
هشت و نیم به عنوان نقطه جدایی کامل فلینی از سینمای نئورئالیستی ایتالیا هم به حساب می‌آمد، او که تحت تاثیر نظریات حوزه روانکاوی قرار گرفته بود با ساخت هشت و نیم و چند فیلم دیگر المان‌های روانشناختی گسترده‌تری را در آثارش به کار گرفت.
منتقدان و نظریه‌پردازان سینما معتقدند هشت و نیم تاثیر بسزایی روی تعداد قابل‌توجهی از آثار مدرن سینما داشت که در دهه‌های بعد ساخته شدند.
۸. جویندگان
محصول آمریکا
عنوان اصلی: The Searchers
کارگردان: John Ford
بازیگران: John Wayne, Jeffrey Hunter, Vera Miles
سال ساخت: ۱۹۵۶
تعداد رای: ۸۹ رای
به باور بسیاری از اهالی سینما، جویندگان بهترین اثر جان فورد و یکی از بهترین آثار وسترن تاریخ سینما است. در این فیلم جان وین که یکی از پخته‌ترین و بهترین همکاری‌هایش با فورد را رقم زده نقش یکی از کهنه‌سربازان جنگ داخلی را ایفا می‌کند که در جستجوی برادرزاده‌اش رهسپار مسیری پرمخاطره می‌شود.
سبک خاص آثار جان فورد مانند لانگ‌شات‌‌های معروفش و شیوه خاص شخصیت‌پردازی قهرمان‌ها در جویندگان نیز مانند چند اثر موفق دیگر او مورد توجه قرار گرفت. فیلم به مرور زمان جایگاه خاص‌تری پیدا کرد و علاوه بر تحلیل‌های سینمایی محل بحث‌های مختلف فرهنگی درباره نژادپرستی، تقابل سفید‌ها و سرخپوست‌ها و حوزه‌های دیگر شد.
نهایتا باید به این نکته هم اشاره کرد که جان فورد به عنوان کارگردانی که ساخت ۱۴۰ فیلم در طول ۵۰ سال فعالیت را در کارنامه دارد در طول دوران فعالیت خود به عنوان یکی از کارگردان‌های شاخص نسلش در آمریکا مطرح بود و بر کارگردان‌های نسل‌های آتی در ایالات متحده و همچنین در اروپا اثرگذار بود.
۹. اینک آخرالزمان
محصول آمریکا
عنوان اصلی: Apocalypse Now
کارگردان: Francis Coppola
بازیگران: Marlon Brando, Robert Duvall, Martin Sheen
سال ساخت: ۱۹۷۹
تعداد رای: ۸۶ رای
فیلم سینمایی اینک آخرالزمان از آثار برجسته فرانسیس فورد کاپولا، ماجرای سروان بنجامین ویلارد را دنبال می‌کند که باید در طول جنگ ویتنام برای انجام ماموریتی به جنگل‌های کامبوج برود و سرهنگ کرتز را که می‌گویند دیوانه شده بکشد. کاپولا این اثر را با اقتباس از کتاب دل تاریکی اثر جوزف کنراد ساخت. همان سال اینک آخر الزمان موفق شد در کنار فیلم «طبل حلبی» نخل طلای جشنواره کن را به دست آورد.
از نظر بعضی از منتقدان اینک آخرالزمان شاهکاری در هماهنگی صدا، تصویر و بازی بازیگران به حساب می‌آید. فیلمبرداری این اثر که توسط ویتوریو استورارو، فیلمبردار ایتالیایی برنده سه جایزه اسکار انجام شد چه در زمان ساخت و چه در سال‌های پس از آن بسیار تحسین شده. گرچه فیلم در زمان ساخت با انتقاداتی نیز مواجه شد اما در طول زمان جایگاه خود را به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های جنگی تاریخ سینما که درباره جنگ ویتنام ساخته شده‌اند تثبیت کرد.
۱۰. از نفس افتاده
محصول فرانسه
عنوان اصلی: Breathless
کارگردان: Jean-Luc Godard
بازیگران: Jean-Paul Belmondo, Jean Seberg
سال ساخت: ۱۹۶۰
تعداد رای: ۸۴ رای
از نفس افتاده یکی از معروف‌ترین آثار تاریخ سینما، موج نوی سینمای فرانسه و اولین فیلمی است که ژان لوک گدار کارگردان شاخص فرانسوی ساخته است. این اثر در کنار فیلم سینمایی چهارصد ضربه ساخته فرانسوا تروفو موفق شدند موج نوی سینمای فرانسه را جهانی کنند. فیلم ماجرای فرار یک گانگستر جوان از دست پلیس را با یک رابطه عاطفی کوتاه و پیچیده در هم آمیخته و اثری کاملا متفاوت (در زمان خود) را خلق کرده است.
در از نقس افتاده می‌توان رگه‌های مهمی از آنچه در سال‌های بعد به عنوان موج نوی سینمای فرانسه و سینمای هنری اروپا شناخته شد را مشاهده کرد. حضور چند کارگردان معروف موج نو مثل تروفو و شابرول به عنوان فیلم‌نامه‌نویس، جسارت در فرم و ابداع شیوه‌های جدید ساخت فیلم، فیلمبرداری در لوکیشن‌های واقعی و نزدیکی به زندگی واقعی، همه از المان‌هایی بودند که از نفس افتاده را به اثری مهم و الهام‌بخش تبدیل کرد. در زمان ساخت فیلم عوامل تولید از مجموعه‌ای منتقد و عشق‌سینمای جاه‌طلب و رویاپرداز تشکیل شده بودند که می‌ساختند اثری متفاوت با همه آنچه در گذشته به عنوان سینما شناخته می‌شد بسازند؛ نتیجه این تلاش فیلمی بود جنجالی و تازه‌نفس که برخلاف اسمش جان تازه‌ای به سینمای جهان بخشید.
کارگردان این فیلم سینمایی ژان لوک گدار که یکی از مطرح‌ترین سینماگران فرانسوی و از نام‌های مهم تاریخ سینما است پس از این فیلم تقریبا در تمام سال‌های عمرش تا حال به تجربه‌های جدید دست زده است. در حقیقت سینما برای گدار بررسی امکان ساختن فیلمی متفاوت بوده، متفاوت با آنچه پیشتر بوده و آنچه خود پیش از این ساخته است.
۱۱. مردی با دوربین فیلمبرداری
محصول روسیه
عنوان اصلی: Man with a Movie Camera
کارگردان: Dziga Vertov
سال ساخت: ۱۹۲۹
تعداد رای: ۷۹ رای
این اثر ژیگا ورتوف کارگردان روس یک مستند تجربی صامت است. فیلم زندگی شهری در چند شهر مختلف اتحاد جماهیر شوروی را به تصویر می‌کشد و در آن مجموعه‌ای تکنیک‌های بدیع سینمایی به کار رفته است. اهمیت ژیگا ورتوف و فیلم مردی با دوربین فیلمبرداری اهمیتی تاریخی است و می‌توان با قاطعیت گفت ورتوف از جمله فیلم‌سازانی است که سینمای جهان را در زمان خود چندین گام به جلو حرکت داده است.
ورتوف که علاوه بر ساخت فیلم، یکی از نظریه‌پردازان سینما هم بود از نظریه سینما-چشم سخن به میان آورده بود، نظریه که از طریق آن بتوان زندگی واقعی را نمایش داد و در عین حال به درک جدیدی از جهان رسید؛ زندگی واقعی به معنای تماشای بی‌واسطه واقعیت نه شکلی از فیلم ساختن که بخش بزرگتر هویت خود را از ادبیات و موسیقی گرفته باشد. ورتوف گمان می‌کرد به این طریق می‌توان به حقیقت وفادارتر باشد و به ذات سینما نیز نزدیک‌تر شود. فیلم سینمایی مردی با دوربین فیلمبرداری در عمل بازتاب دهنده این گونه نظریات ورتوف بود و از نظر فرم هم مجموعه گسترده‌ای از ابداعات فرمی را به همراه داشت که شرح مفصل‌تر آن را به زمان دیگری موکول می‌کنیم.
۱۲. مصائب ژاندارک
محصول فرانسه
عنوان اصلی: The Passion of Joan of Arc
کارگردان: Carl Theodor Dreyer
بازیگران: Renée Jeanne Falconetti, Eugène Silvain, André Berley
سال ساخت: ۱۹۲۸
تعداد رای: ۷۸ رای
این فیلم صامت که توسط کارگردان صاحب سبک و توانمند دانمارکی ساخته شده شرح واقعی دستگیری، بازجویی، محاکمه و سوزاندن ژان دارک یکی از قهرمانان ملی فرانسه است.
مصائب ژان دارک به خاطر کارگردانی فوق‌العاده، بازی بی‌نقص رنی ژان فالکونتی در نقش ژان دارک و کیفیت نهایی فیلم به عنوان یکی از بهترین آثار تاریخ سینما مشهور است. درایر که یک کارگردان دانمارکی بود برای ساخت فیلمی به فرانسه دعوت شد؛ او ترجیح داد درباره ژان دارک فیلم بسازد؛ درباره یکی از آیکون‌های مهم تاریخ فرانسه که محبوبیت بسیاری داشت. پس از ساخت فیلم جنجال‌هایی بر سر این موضوع برپا شد که آیا واقعا شایسته است که یک کارگردان دانمارکی درباره یکی از اسطوره‌های ملی فرانسه فیلم بسازد یا نه. نهایتا فیلم همراه با بازبینی مجدد و سانسور پخش شد و توانست شهرتی عالم‌گیر به دست آورد؛ در سال ساخت فیلم بسیاری از اهالی سینما معتقد بودند مصائب ژان دارک بهترین فیلمی است که تا به حال ساخته شده؛ فیلمی که پس از دهه‌ها هنوز مورد بحث قرار می‌گیرد و در فهرست بهترین‌های بزرگان سینما جای دارد.
۱۳. آینه
محصول روسیه
عنوان اصلی: Mirror
کارگردان: Andrei Tarkovsky
بازیگران: Margarita Terekhova, Ignat Daniltsev, Larisa Tarkovskaya
سال ساخت: ۱۹۷۵
تعداد رای: ۷۷ رای
فیلم سینمایی آینه یکی از آثار مهم سینمایی است که تحت عنوان سینمای هنری شناخته می‌شود. واضح است که سینما خود یک هنر است و بعضا جنجال‌هایی هم بر سر استفاده از این اصطلاح درگرفته اما این نوع فیلم‌سازی تلاش می‌کند سینما را بیش از هر چیز در قالب یک هنر بازتاب دهد و به موفقیت تجاری یا عامه‌پسندبودن اثر تا حدود زیادی بی‌اعتنا است. آینه را آندری تارکوفسکی فیلمساز، نویسنده و نظریه‌پرداز روس کارگردانی کرده که بخاطر ساخت فیلم‌های پیچیده، شاعرانه و غیرمتعارف مشهور است.
آینه که در خطوط کلی داستانی نوعی اثر مربوط به زندگی‌نامه خود کارگردان است تصاویر و خاطرات یک شاعر رو به مرگ را مرور می‌کند. همانطور که سیر به یادآوردن وقایع خطی نیست فیلم نیز با ساختاری غیرخطی سامان داده شده است.
آینه در زمان اکران واکنش‌های متفاوتی برانگیخت. بعضی از تماشاگران هنگام اکران فیلم سالن را ترک کردند و برخی از منتقدان فیلم را بی‌معنا و بی‌ارزش لقب دادند؛ با این وجود تماشاگرانی که توانستند با فیلم ارتباط برقرار کنند آن را تحسین کردند و منتقدان حامی فیلم آن را ستایش کردند. با گذر چند دهه، آینه به عنوان اثری خاص و متفاوت در مدیوم سینما، اثری که به قول یک منتقد بیشتر ساختار یک قطعه موسیقی را دارد تا یک فیلم روایی، تحسین شد.
۱۴. آتالانت
محصول فرانسه
عنوان اصلی: L’Atalante
کارگردان: Jean Vigo
بازیگران: Michel Simon, Dita Parlo, Jean Dasté
سال ساخت: ۱۹۳۴
تعداد رای: ۷۵ رای
آتالانت یک درام فرانسوی است که توسط ژان ویگو نوشته و کارگردانی شده است. فیلم داستان یک سفر دریایی و یک رابطه عاطفی را پیش می‌برد. این اثر سینمایی در زمان خود چندان مورد توجه قرار نگرفت گرچه بداعتی خیره‌کننده و کیفیت سینمایی بالایی داشت. با این وجود پس از چندین سال بعد پس از پایان جنگ جهانی دوم آتالانت دوباره مورد توجه اهالی سینما قرار گرفت و به شدت برجسته شد.
کارگردان‌های موج نوی سینمای فرانسه که نگاهی به شدت انتقادی نسبت به فیلم‌های دهه‌های قبل سینمای فرانسه داشتند در مقابل آتالانت رویکرد کاملا متفاوتی نشان دادند و یکسره فیلم را ستودند. در دهه‌های بعد نیز آتالانت به عنوان اثری شاعرانه که می‌تواند دید و درک بیننده را نسبت به سینما متحول کند شناخته شد و در آثار بسیاری از کارگردان‌های شاخص جهان الهام‌بخش بود.
۱۵. پدرخوانده
محصول آمریکا
عنوان اصلی: The Godfather
کارگردان: Francis Ford Coppola
بازیگران: Marlon Brando, Al Pacino, James Caan
سال ساخت: ۱۹۷۲
تعداد رای: ۷۴ رای
احتمالا پدرخوانده یکی از معدود آثار این لیست باشد که مخاطب خاص و عام را با هم راضی می‌کند و توسط میلیون‌ها سینما دوست در سراسر جهان دیده و تحسین شده. این اثر برجسته فرانسیس فورد کاپولا را می‌توان یکی از بهترین نمونه‌های ساخته شده در حوزه فیلم‌های جنایی دانست. فیلمی که سوای مضمون جنایی در مفهوم‌پردازی سینمایی عشق، خانواده، جاه‌طلبی و خواست قدرت و چندین مفهوم کلیدی دیگر بسیار موفق عمل کرده است.
به شکل کلی مجموعه پدرخوانده به عنوان یک سه‌گانه موفق (برخلاف بسیاری از مجموعه فیلم‌ها که در آن شاهد افت محسوس مجموعه هستیم) شناخته می‌شود؛ با این وجود بسیاری از منتقدان باور دارند که بهترین و موفق‌ترین فیلم این مجموعه اولین فیلم پدرخوانده است که در سال ۱۹۷۲ ساخته شد. بازی خیره‌کننده مارلون براندو در کنار آل‌پاچینو و جیمز کان، فیلم‌نامه بی‌نقص، موسیقی معروف فیلم و کارگردانی ظریف و دقیق کاپولا این اثر را به یکی از فیلم‌های جاودان و فراموش‌نشدنی تاریخ سینما بدل کرد.
همانطور که گفته شد یکی از ویژگی‌های فوق‌العاده پدرخوانده که آن را تا این حد ماندگار کرده چندلایه بودن این فیلم است؛ فیلمی که برای مخاطب عام سینما سرگرم‌کننده است و او را راضی از سالن بیرون می‌فرستد و برای مخاطب جدی‌تر هم اثری است درگیرکننده و تاثیرگذار.
۱۶. پرسونا
محصول سوئد
عنوان اصلی: Persona
کارگردان: Ingmar Bergman
بازیگران: Bibi Andersson, Liv Ullmann
سال ساخت: ۱۹۶۶
تعداد رای: ۷۲ رای
بعید به نظر می‌رسد که لیستی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما تهیه شود و سهمی به اینگمار برگمان فیلمساز صاحب‌نام سوئدی نرسد. احتمالا توافقی همگانی وجود دارد که برگمان بزرگترین و پرآوازه‌ترین نام سینمای سوئد و یکی از مشهورترین فیلم‌سازهای کل تاریخ است. پرسونا به عنوان یکی از عمیق‌ترین آثار این فیلمساز جایگاهی ویژه در کارنامه هنری او دارد. این درام روانشناختی درباره یک پرستار و بیماری است که او وظیفه مراقبتش را به عهده گرفته. بیمار این پرستار یک بازیگر است که ناگهان دست از سخن گفتن کشیده. پرستار که باید از این بازیگر نوعی مراقبت روانی به عمل آورد در طول زمان به حدی از نزدیکی به بیمارش می‌رسد که به سختی می‌تواند خود را از او تمیز دهد.
در آثار سینمای مدرن که برگمان یکی از فیلم‌سازان مهم آن است در بسیاری موارد شاهد خط داستانی بسیار نحیف هستیم که از طریق پیچیدگی شخصیت‌ها ابعاد عمیق‌تری پیدا می‌کنند. داستان بسیاری از فیلم‌های برگمان را می‌توان در یک خط بدون پیچ و تاب‌های روایی بازگو کرد اما عمق شخصیت‌ها و جهان روانشناختی آثار او غیرقابل اندازه‌گیری است.
۱۷. راننده تاکسی
محصول آمریکا
عنوان اصلی: Taxi Driver
کارگردان: Martin Scorsese
بازیگران: Robert De Niro, Jodie Foster, Albert Brooks
سال ساخت: ۱۹۷۶
تعداد رای: ۷۲ رای
یک سرباز که از جنگ ویتنام بازگشته در نیویورک به عنوان راننده تاکسی به کار مشغول می‌شود. پس از تجربه یک سرخوردگی عاطفی در حالی که ثبات روانی خود را از دست داده تلاش می‌کند دست به اقدامی بزرگ بزند، کاری افتخارآمیز، شاید کاری که جایگاه از دست رفته او به عنوان یک رزمنده سابق را احیا کند.
راننده تاکسی یکی از بهترین آثار مارتین اسکورسیزی کارگردان موفق آمریکایی است. یک کارگردانی درخشان، یک بازی فوق‌العاده از رابرت دنیرو در دوران اوج حرفه‌ای خود و یک فیلم‌نامه بی نقص از پل شریدر فیلمی پدید آورده که تقریبا هر مخاطبی را به تحسین وامی‌دارد. راننده تاکسی در سال ۱۹۷۶ موفق شد نخل طلای جشنواره کن را تصاحب کند در حالی که یکی از شانس‌های مسلم جایزه اسکار بهترین فیلم همان سال هم بود؛ رویدادی که نشان می‌دهد فیلم در راضی‌کردن گروه‌های مختلف علاقه‌مندان و منتقدان سینما موفق عمل کرد.
۱۸. رزمناو پوتمکین
محصول روسیه
عنوان اصلی: Battleship Potemkin
کارگردان: Sergei Eisenstein
بازیگران: Aleksandr Antonov, Vladimir Barksy, Grigori Aleksandrov
سال ساخت: ۱۹۲۵
تعداد رای: ۷۱ رای
این اثر برجسته صامت از کارگردان روس سرگئی آیزنشتاین ماجرای شورش ملوانان ناو پوتمکین در خلال انقلاب روسیه را روایت می‌کند. رزمناو پوتمکین هم از جمله آثاری است که در پیشبرد سینما و تبدیلش به آنچه امروز می‌شناسیم نقشی کلیدی ایفا کرده است؛ به همین دلیل باید آن را به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخ سینما در نظر گرفت.
یکی از مهم‌ترین نکات رزمناو تلاش آیزنشتاین برای پیاده‌سازی تئوری مونتاژ در این فیلم بود. آیزنشتاین که نه تنها یک فیلمساز موفق بلکه یکی از نظریه‌پردازان مهم سینما هم بود در حوزه نظری یکی از بسط‌دهندگان تئوری مونتاژ بود. او از مونتاژ به عنوان ابزاری استفاده می‌کرد تا بتواند از طریق چینش ویژه چندنمای خاص که در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، تاثیری ویژه بر مخاطب بگذارد. اصل مطلب این بود: هر نما می‌تواند تاثیر خاص خود را داشته باشد اما کنار هم قرارگرفتن چندنما به شکلی ویژه در طول یک رشته زمانی مشخص تاثیری دارد که همان نماها به شکل جداگانه ندارند. استفاده از مونتاژ به سبکی که آیزنشتاین و همکاران او پیگیری کردند امروز در سینما امری بدیهی به نظر می‌رسد اما در زمانی که رزمناو پوتمکین ساخته شد به‌کارگیری چنین تئوری‌هایی، جسورانه و انقلابی در نظر گرفته می‌شد.
۱۹. هفت سامورایی
محصول ژاپن
عنوان اصلی: Seven Samurai
کارگردان: Akira Kurosawa
بازیگران: Toshiro Mifune, Takashi Shimura, Keiko Tsushima
سال ساخت: ۱۹۵۴
تعداد رای: ۷۰ رای
هفت سامورایی یک درام حماسی است که توسط یکی از مشهورترین کارگردان‌های تاریخ سینمای ژاپن یعنی آکیرا کوروساوا ساخته شده است. فیلم ماجرای اهالی روستایی را روایت می‌کند که برای حفاظت خود مقابل راهزنان از کمک چند سامورایی استفاده می‌کنند.
هفت سامورایی فیلمی بود با استانداردهای فنی و خلاقانه ویژه که علاوه بر موفقیت تجاری توانست نظر منتقدان را جلب کند و بر سینما و سینماگران اثرگذار واقع شود؛ ساخت فیلم هفت دلاور در هالیوود که برداشت آزادی بود از هفت سامورایی یکی از نشانه‌های تاثیرگذاری فیلم کوروساوا بود.
شیوه منحصر به فرد کارگردانی، الگوی بی‌نقص تحول شخصیت‌ها در طرح داستانی، توجه بسیار زیاد به جزییات همه از جمله عواملی هستند که هفت سامورایی را به یکی از بهترین فیلم‌های حماسی تاریخ سینما تبدیل کرده‌اند.
۲۰. ناگهان بالتازار
محصول فرانسه
عنوان اصلی: Au Hasard Balthazar
کارگردان: Robert Bresson
بازیگران: Anne Wiazemsky
سال ساخت: ۱۹۶۶
تعداد رای: ۶۷ رای
«ناگهان بالتازار» روایتگر داستان دختربچه‌ای خجالتی است صاحب الاغی به نام بالتازار. ماری و بالتازار از هم جدا می‌شوند و دست زندگی به هر دو ظلم می‌کند. همچنان که بالتازار صاحبان ستمگری دارد، ماری هم ستم روزگار را می‌چشد.
ناگهان بالتازار را روبر برسون یکی از غول‌های سینمای فرانسه کارگردانی کرده است. فیلم به دلیل سبک‌پردازی و زیبایی‌شناسی منحصر به فرد آثار برسون و توان تاثیرگذاری عمیق احساسی بر مخاطب به عنوان یکی از شاهکارهای مسلم تاریخ سینمادر نظر گرفته می‌شود.
۲۱. آندری روبلوف
محصول روسیه
عنوان اصلی: Andrei Rublev
کارگردان: Andrei Tarkovsky
بازیگران: Anatoly Solonitsyn, Ivan Lapikov, Nikolai Grinko
سال ساخت: ۱۹۶۶
تعداد رای: ۶۶ رای
فیلم یک درام تاریخی و در حقیقت برداشت آزادی است از زندگی نقاش مشهور و بزرگ روس آندری روبلوف که توسط آندری تارکوفسکی کارگردانی شده است. تارکوفسکی از جمله معدود کارگردان‌هایی است که در این لیست ۳۰ نفره دو فیلم را به نام خود ثبت کرده است؛ موضوعی که حاکی از اهمیت این چهره هنری در تاریخ سینما است. تارکوفسکی در این فیلم تلاش می‌کند به بهترین شکل ممکن تصویری از روسیه در قرون وسطی به دست دهد.
آندری روبلوف توانسته به عنوانی اثری پخته و بالغ مضامینی چون آزادی هنر، مذهب و کار هنرمند تحت فشار یک سیستم سرکوب‌گر را به شکلی کاملا عمیق مورد کاوش قرار دهد و از این جهت به عنوان یک اثر برجسته جایگاه خود را در تاریخ سینمای روسیه و جهان تثبیت کرده است.
