تندباد دریایی، بادهای چرخنده قدرتمندی است که بالای اقیانوس های گرم نزدیک استوا شکل می گیرد. بسته به شدت طوفان، تندبادهای دریایی را به سه دسته گرباد گرمسیری (Tropical Cyclone)، طوفان گرمسیری (Tropical Storm) و فرو افتادگی گرمسیری (Tropical Depression) تقسیم می کنند.
گردباد گرمسیری هم بسته به اینکه در کدام منطقه رخ دهند، خود به دو دسته هاریکین (Hurricane) و تایفون (Typhoon) تقسیم می شود. هاریکین، گردبادی است که در اقیانوس اطلس شمالی و نیمه شرقی اقیانوس آرام رخ می دهد، در حالی که تایفون به گردبادی گفته می شود که در نیمه غربی اقیانوس آرام (سواحل آسیا) شکل می گیرد.
ریشه کلمه هاریکین، Hurican است که نام الهه بدی های دریای کارائیب در زبان بومیان آمریکای جنوبی است. خود این کلمه از نام یکی از الهه های قوم مایا به نام Huracan گرفته شده است. به اعتقاد مایاها، هوراکان نفس تندش را به آب های متلاطم دمید، باعث بیرون آمدن زمین خشک از زیر آب شد و بوسیله سیلی عظیم، انسان های جنگلی را نابود کرد.
هاریکن ها چرخنده های حاره ای هستند که سرعت باد آنها از 64نات (71 متر در ساعت ) بیشتر باشد، آنها در نیمکره شمالی در خلاف جهت عقربه های ساعت و در نیمکره جنوبی در جهت عقربه های ساعت حول مرکز خود می چرخند هاریکن ها از اجزای ساده توفان های تنمدری شکل می گیرند، این توفان های تندری به کمک اقیانوس و شرایط جوی به هاریکن تبدیل می شوند. در ابتدا دمای آب اقیانوس باید بیشتر از 25 درجه سانتیگراد باشد( 81 درجه فارنهایت ) گرما ورطوبت آب گرم اقیانوس ها به عنوان منبع انرژی برای هاریکن ها حساب می شوند به همین دلیل است که هاریکن ها به هنگام عبور از روی خشکی و یا اقیانوس های سرد تر ویا مناطقی که دارای گرما ورطوبت کافی نباشند به سرعت تضعیف می شوند.
برش قائم باد در محیط اطراف چرخنده ای حاره ای بسیار با اهمیت است که منظور از برش باد میزان تغییر در سرعت و جهت باد با افزایش ارتفاع است.
هنگامی که برش باد ضعیف باشد توفان که قسمتی از چرخنده است به صورت قائم رشد می کند و گرمای نهان ناشی از چگالش در هوایی که مستقیما در بالای توفان قرار دارد آزاد می شود و به توسعه توفان کمک می کند هنگامی که برش باد قوی تری وجود داشته باشد توفان به صورت اریب وکج در می آید و گرمای نهان بر روی منطقه گسترده تری آزاد می شود
ساختار کلی هاریکن ها
هنگامی که فشار سطح شروع به افت می کند توفان حاره ای تبدیل به هاریکن می شود و سرعت باد آن به 64 نات می رسد و چرخش حول هسته مرکزی توسعه پیدا می کند.
چشم توفان: ویژگی مشخص در همه هاریکن ها که فقط مربوط به آنها می باشد نقطه تیره ای است که در وسط هاریکن ها یافت می شود و به آن چشم توفان يا مركز توفان می گویند چشم هنگامی قابل دیدن می شود که هوای صعود کننده به جای اینکه به بیرون منتقل شود به سمت مرکز توفان انتقال یابد این هوا از تمام راستاها به سمت داخل حرکت می کند، این همگرایی موجب می شود که هوا در مرکز توفان نزول کند این نزول هوا محیط اطراف را گرم تر می کند و تبخیر ابرها موجب پیدا شدن یک منطقه صاف در مرکز می شود.
دیوار چشم : اطراف چشم توسط کمربندی از شدید ترین باد ها و بارندگی ها احاطه شده است که به آن دیوار چشم (eye wall ) می گویند دیوار چشم به این دلیل به این نام خوانده می شود که معمولا مرکز هاریکن توسط دیواری از ابر احاطه می شود در سطح زمین باد به طرف مرکز طوفان در حرکت است و هوا را مجبور می کند که در مرکز صعود کند همگرایی دیوار چشم به اندازه ای شدید است که هوا با سرعت بیشتری نسبت به نقاط دیگر هاریکن به بالا کشیده می شود بنابر این انتقال رطوبت از اقیانوس به توفان و گرمای نهان ازاد شده در این مکان بیشتر است.
نوار مارپیچی: نوار بزرگی از ابرها ی باران زا در اطراف دیوار چشم به طور مارپیچ وجود دارد که به آنها نوار مارپیچی گفته می شود (Spiral bamd) گاهی اوقات فاصله هایی بین این نوار ها وجود دارد که هیچ بارندگی در آ؛نها دیده نشده است به طور کلی اگر از لبه هاریکن به طرف مرکز آن حرکت کنیم خواهیم دید که در برخی از نواحی آن بارندگی شدید است و در برخی نواحی بارندگی آرام است و این امر به طور متوالی تکرار می شود تا به مرکز توفان برسیم و هرچه به مرکز وچشم هاریکن نزدیک تر شویم بارندگی شدید تر می شود.
هاریکن ها به راحتی توسط نوتر چرخشی دور چشم در تصاویر ماهواره ای و راداری قابل تشخیص هستند هاریکن ها با توجه به وسعت باد آنها توسط مقیاس (saffir simpson) دسته بندی می شوند. در شرایط مساعد جوی هاریکن ها می توانند برای مدت چند هفته عمر کنند در بالای آب های سرد یا سطح خشکی هاریکن ها به سرعت ضعیف می شود.
مسيرهاریکن ها
مسیر یک هاریکن یک کمربند است که هاریکن در آن واقع است به طور مثال هاریکنی که از آتلانتیک حاره ای شرقی سرچشمه می گیرد توسط باد های تجاری شرقی به غرب در منطقه حاره ای منتقل می شود سر انجام این توفان ها به سمت شمال و مناطق فوق حاره ای مهاجرت می کنند و به عرض های بالا تر می روند به عنوان مثال در اثر این حرکت ها خلیج مکزیک و سواحل شرقی ایالات متحده در این خطر هستند که هر سال یک یا دو هاریکن را تجربه کنند،
هاریکن ها انرژی خود را از سطح آبهای گرم مناطق حاره ای کسب می کنند به همین دلیل است که هنگامی که آنها از روی آبهای سرد مناطق عرض های میانی و خشکی ها عبور می کنند به سرعت ضعیف شده و از هم می پاشند. منبع http://geokashan14.blogfa.com
نمونه در تاریخ
توفند گونو: سال 2007 در دریای عمان در شمال اقیانوس هند رخ داد. . 78 کشته
توفند کاترینا: در سال ۲۰۰۵ میلادی رخ داد بخشی از کرانه‌های آمریکایی خلیج مکزیک از نیواورلئان در ایالت لوئیزیانا تا موبیل در ایالت آلاباما را درنوردید. باعث مرگ ۱٬۸۳۶ تن و آوارگی یک میلیون نفر شد.
توفند آیک: سال ۲۰۰۸ بود. بخشی از کرانه‌های شهر گلوستون و نیز بومانت، هیوستون در ایالت تگزاس را درهم نوردید و به ویرانی کشانید. 92 کشته.
توفند ایرما: در سپتامبر ۲۰۱۷ جزایر لیوارد، پورتوریکو و فلوریدا را مورد تهدید قرار داد. این قوی‌ترین طوفان از زمان طوفان ویلما در سال ۲۰۰۵ بر اساس معیار بیشترین بادهای پایدار و نیز قوی‌ترین طوفان از زمان طوفان دین در سال ۲۰۰۷ بر اساس شاخص فشار است. 80 نفر مردند.
