شهرستان نمین در شمال شرقی استان اردبیل و در فاصله 22 کیلومتری مرکز استان در کنار جاده ترانزیتی اردبیل به گیلان و تهران با وسعت 1 هزار و 37 کیلومتر مربع در همسایگی کشور جمهوری آذربایجان واقع شده که حدود 5 و نیم درصد کل مساحت استان اردبیل را در برمی گیرد.
جمعیت شهرستان حدود 61 هزار نفر و دارای سه شهر نمین، آبی بیگلو و عنبران و شامل سه بخش مرکزی، ویلکیج و عنبران و همچنین دارای 7 دهستان و 91 روستا است.
آب و هوای معتدل با رطوبت و نم نسبتاً خوب متاثر از دریای خزر، محیطی سرسبز و با صفا را برای این شهرستان فراهم آورده است. اسم این شهر هم بنا به برخی از منابع به همین خاطر نمین (رطوبت دار) ذکر شده است؛ این شهرستان دارای مردمانی با فرهنگ و مهمان نواز می باشد و از رودخانه مهم آن نیز می توان "نمین چایی" را نام برد.
نمین شهری کشاورزی است و به علت آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز، توانایی بالایی در کشاورزی دارد. گندم، جو، عدس، فندق، گیاهان علوفه ای، تره بار، سیب، گلابی، گیلاس، آلبالو، زردآلو و آلوچه از مهم ترین محصولات کشاورزی منطقه هستند. نمین به مانند دیگر شهرستان های استان اردبیل به دلیل دسترسی به مراتع نسبتا غنی در زمینه دام داری و دام پروری از رونق خوبی برخوردار است و انواع فرآورده های دامی از این منطقه صادر می شود.
شهر نمین به عنوان مرکز شهرستان در 25 کیلومتری شمال شرقی اردبیل قرار دارد و مسیرهای دسترسی به این منطقه عبارت اند از:
- راه نمین- اردبیل به سوی جنوب باختری به طول 27 کیلومتر
- راه نمین- آستارا به سوی خاور به طول 50 کیلومتر
- راه فرعی نمین- عنبران
پیشینه تاریخی نمین
به استناد شواهد موجود تاریخی، چندین هزار سال قبل از میلاد، مردمانی در منطقه فعلی به مرکزیت نمین ساکن بوده اند و تمدنی درخشان داشته اند. دمورگان با توجه به نتایج مطالعات خود بر روی منطقه چای قوشان در حد فاصل نمین و روستای میناباد، تاریخ پیدایش تمدن در این منطقه را 9 هزار سال قبل از میلاد گزارش نموده و اشیایی از این منطقه مربوط به قرن 16-12 (ق.م) پیدا کرده است.
دیاکوئوف سابقه پیدایش تمدن در این منطقه را 3 هزار سال پیش از میلاد تخمین زده است. به هر حال در سال 1813 میلادی پس از انعقاد عهدنامه گلستان و بدنبال آن در سال 1828 با انعقاد عهدنامه ترکمن چای به ایالتهای کوچکی تجزیه شده و ویلکیج به مرکزیت نمین(باستناد مدارک موجود مرکز طالش سابق) از تالش منتزع گردید.
درباره تاریخ این منطقه اطلاعات مستندی در دست نیست ولی آن چه مسلم است این که تاریخ این منطقه با شهرستان اردبیل یکی محسوب می شود.
بنابر بر برخی منابع دیگر، امرای محلی سالی چند ماه در دامنه های شیندان قلعه سی اطراق می کرده اند با توجه به اینکه تمام شهرها و روستاهای اطراف به غیر از نمین از بالای این قطعه دیده می شده بدین سبب این شهر را نه بین یعنی جایی که دیده نمی شود نامیده اند بعدها حرف ب تبدیل به میم شده و بجای نه کلمه نمین تلفظ گردیده است.
وضعیت فرهنگی و آداب و رسوم
مهمترین ویژگی فرهنگ مردم شهرستان نمین علاقمندی و توجه خاص آنان به کسب علم و دانش و تحصیلات عالیه از قدیم الایام بوده و به همین دلیل نمین بعنوان «شهر فرهنگی» از دیرباز در بین عام و خاص معروفیت داشته است. بطوریکه مدارس دخترانه و پسرانه به سبک نوین آموزشی «به استناد کتاب تاریخ و فرهنگ آذربایجان آقای حسین امید» در شهر نمین به سال 1299 هجری شمسی دایر بوده است.
از جمله امکانات موجود فرهنگی در شهرستان نمین می توان به وجود کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتابخانه، دانشکده پردیس از دانشگاه محقق اردبیلی، دانشگاه پیام نور، کتابخانه عمومی، حوزه علمیه نمین و دگرماندرق و ... اشاره کرد
آداب و رسوم اهالی این شهرستان نیز همانند آداب و رسوم سایر اهالی استان می باشد و موردی که از حیث موضوع مذکور این شهرستان را متمایز از سایر شهرستانهای استان نماید وجود ندارد اگر چه در برخی موارد تفاوت نه چندان قابل توجه وجود دارد ولی در کل رعایت حقوق مدنی، احترام به یکدیگر، احترام به باورهای دینی، مهمان نوازی، اعتقادات مرسوم در جامعه، اجرای مراسم مذهبی در ایام ماه محرم، عید قربان، نوروز، هفته خوانی در منازل، تکایا و....از جمله آداب و رسوم اهالی این منطقه را تشکیل می دهد.
از نظر قومیت 79 درصد بافت جمعیت شهرستان، شیعی مذهب و 21 درصد آن از اهل تسنن می باشد که بدون داشتن اختلاف در کنار هم زندگی می کنند. مردمان اهل تسنن در مرکز شهرستان و نیز 11 روستای تابعه بخشهای عنبران و ویلکیج سکونت داشته که بخش عنبران از اکثریت مطلق سنی نشین برخوردار است.
زبان مردم شهرستان ترکی آذری و تالشی می باشد، تالشی زبانها بیشتر در بخش عنبران و مناطق مرزی و تعدادی نیز در بخش ویلکیج سکونت دارند. مناطق معروف به پیله رود هم لهجه خاصی متمایز از لهجه شهرستان دارند.
صنایع دستی نمین
مهم ترین صنایع دستی منطقه؛ قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی و مسند بافی بوده که در این میان شهر مرزی عنبران به دلیل داشتن دارهای گلیم بی‌شمار در زیر سقف خانه‌ها، در اقصی نقاط جهان شهره عام و خاص می باشد. قالی و گلیم ساخته دست مردم این منطقه جزء محصولات صادراتی شهرستان محسوب می شوند. صادرات شهرستان نمین عده ای را در کار بازرگانی و داد و ستد وارد نموده است. عمده ترین صادرات این شهرستان گندم، جو، زرد آلو، فرآورده های دامی، عسل و نیز صنایع دستی چون قالی و گلیم است.
از نمایشگاه و فروشگاه صنایع دستی این شهرستان می توان به نمایشگاه و فروشگاه صنایع دستی نمین و نمایشگاه دائمی صنایع دستی شهر مرزی عنبران اشاره کرد.
جاذبه های طبیعی و دیدینی شهرستان
جنگل فندقلوی نمین
جنگل فندقلو در 30 کیلومتری شهر اردبیل و در 10 کیلومتری جنوب شهر نمین قرار گرفته و دارای جاذبه های منحصر به فرد جنگلی – مرتعی و گردنه زیبای حیران می باشد. این منطقه در اواخر فصل بهار مملو از گل‌های بابونه شده و همه ساله گردشگران و میهمانان زیادی را به سمت خود مجذوب می کند. از این رو به دشت گل‌های بابونه شهرت یافته است.
منطقه کوهستانی شغال دره
منطقه شغال دره (شغالا دره) با آثار به جا مانده از "شیندان دره سی" از خروجی تونل تا منطقه مینا آباد، فضای سرسبز و زیبایی را به وجود آورده است و همه ساله در فصل بهار و تابستان حضور هزاران نفر از مشتاقان طبیعت را پذیرا است.
این جنگل زیستگاه جانورانی مانند شغال، گرگ، خوک، خرگوش، سمور و پرندگانی است که با آوای زیبایی خود بکر بودن طبیعت این منطقه را به گوش توریستان و طبیعت گردان می رساند، وجود درختانی با میوهای وحشی مانند سیب، گلابی، زرشک، آلوچه، ازگیل و داروهای گیاهی کمیاب شهرت این منطقه را دو چندان کرده است و اما گل سرسبد این گل ها که شهرت این منطقه را جهانی کرده گل "سوسن چهل چراغ" است که شغال دره به عنوان سومین رویشگاه اصلی این گل در جهان شناسانده است.
سایت پرورش و تکثیر مارال
سایت پرورش و تکثیر مارال فندقلو نمین در زمینی به مساحت 8 هکتار واقع شده است. گونه آهوی پرورش یافته در این سایت که مارال(مرال نامیده می شود، از نظر زیبایی در نوع خود بی نظیر می‌باشد و تاثیر بسزایی در جذب گردشگران داشته است.
جنگل آلادیزگه
عرصه جنگلی آلادیزگه واقع در بخش مرکزی بخش ویلکیج از شرق خانقاه علیا واقع در مسیر جاده بین شهری نمین و آستارا شروع می شود. اکوسیستم کوهستانی منطقه آلادیزگه متاثر از اقلیم تورانی و مدیترانه ای بوده و واقع شدن این منطقه بین اقلیم مرطوب گیلان و نیمه خشک اردبیل که موجب بارش اوروگرافیکی در محدوده می گردد و کوهستان سبلان (درغرب) که منبع ذخیره برف و سرماست، موجب تنوع اقلیمی و زیستی منحصر بفرد در این منطقه گردیده است. به دلیل وضعیت طبیعی و زیستگاهی دارای تنوع گونه گیاهی زیاد، پناهگاه حیات وحش، زیستگاه و مامن مناسب برای انواع گونه های جانوری و گیاهی می باشد.
آبگرم گرمه چشمه واقع در بخش ویلکیج، پیست اسکی روی چمن فندق لو، آب گرم چشمه سویی، گرمه چشمه، چشم انداز طبیعی جنگلی کوه سنگر، جاده کوهستانی و جنگلی حیران به طول 35 کیلومتر، سد طبیعی جنگلی سوها در روستای سوها، سد سربند واقع در روستای سربند، مجتمع تفریحی و توریستی و اقامتی تله کابین حیران از دیگر جاذبه های طبیعی و دیدنی شهرستان می باشد.
آثار تاریخی
از مهمترین آثار باستانی این شهرستان که بصورت اماکن و بناهای تاریخی به یادگار مانده می توان به موارد زیر اشاره کرد :
* بقعه شیخ بدرالدین در شهر نمین
* بقعه پیرلنگ در شمال غربی روستای ننه کران
* بقعه شیخ علی عنبران پیر طریقت
* بقعه محمد سعید فرزند شیخ علی و پیر پیران بابا خرم الدین در عنبران علیا (بصورت بقعه های گنبدی و نقشبندی)
* زیارتگاه آقا قنبری در روستای نیارق
* خانه تاریخی میر کاظم خان صارم السلطنه (موزه نمین)
* سد سوها، تخته سنگ قورد داشی، آتشکده شاق دره، دوباب حمام قدیمی، گور قلعه سی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد
* مسجد جامع نمین، مسجد سرهنگ واقع در خیابان طالقانی
* حمام محمدیان واقع در خیابان بهشتی و حمام تاریخی روستاهای حور، سولا، ننه کران و خانقاه سفلی
* بقعه پیرلنگ ننه کران
* پل تاریخی نوجه ده و سولا
* مساکن اولیه انسان ها به نام دلمن در 1 کیلو متری نمین
* دژ شیندان قلعه سی
* آتشگاه ساسانی روستای کله سر
* پیکر طبیعی انسان نما به نام بابا داوود در عنبران
* هفت گنبد متبرکه در عنبران علیا
* بقعه بابا روشن در خشه حیران
* تپه کناره، تپه سلوط، سربند تپه، آریا تپه، قره تپه
