بیست و چهارم مارس 2016 خبری کوتاه، جهان ورزش را داغدار یکی از بزرگترین شخصیت های تاریخ مستطیل سبز نمود: «یوهان کرایف درگذشت».
اینک به بهانه دومین سالگرد درگذشت افسانه ی ماندگار دنیای توپ گرد مروری داریم بر یک عمر فعالیت ورزشی و دستاوردهای روح فوتبال؛ یوهان کرایف.
دوران بازیگری
هندریک یوهانس کرایف مشهور به «یوهان کرایف» در 25 آوریل 1947 در شهر آمستردام متولد شد. خانه پدری یوهان در خیابانی واقعا شده بود که تنها پنج دقیقه زمان برای پیمودن مسیر خانه تا ورزشگاه آژاکس نیاز داشت و گویی پیوند یوهان کرایف و آژاکس آمستردام از همان بدو تولدِ یوهان، گریز ناپذیر می‌نمود. مادر یوهان به عنوان نظافتچی در باشگاه آژاکس مشغول به کار بود و همه این‌ها در کنار استعداد ذاتی پسر دوم خانواده کورنلس کرایف و پترونرا برناردا زمینه ساز ورود بزرگترین فوتبالیست تاریخ هلند به باشگاه پرآوازه شهر آمستردام شد.
یوهان مطابق انتظار، به باشگاه آژاکس آمستردام پیوست و در 15 نوامبر 1964 اولین بازی خود را در لباس این تیم به ثبت رساند. گرچه نتیجه دیدار آژاکس و گرونینگن خوشایند یوهان نبود و تیمش 3-1 قافیه را به حریف باخت اما تک گل یوهانِ 17 ساله در این دیدار نوید ظهور یک ستاره را به فوتبال هلند ارمغان می داد.
فصل بعد (66-1965) یوهان بیشتر در ترکیب آژاکس به کار گرفته شد و طی 19 بازی در لیگ 16 گل به ثمر رساند و اولین قهرمانی در لیگ هلند را تجربه کرد. فصل بعدی برای کرایف پربار تر سپری شد و او در فصل 67-1966 به همراه آژاکس فاتح دو گانه داخلی فوتبال هلند شد و در لیگ و جام حذفی به قهرمانی رسید و با ثبت 33 گل در 30 مسابقه آقای گل لیگ هلند نام گرفت. روند رو به رشد یوهان کرایف در آژاکس فصل به فصل و سال به سال ادامه پیدا کرد و یوهان از یک ستاره و رکن تیم به رهبر و فوق ستاره آژاکس بدل شد و آژاکس را به چهار فینال اروپایی طی پنج سال متوالی هدایت کرد.
اولین تلاش جانانه یوهان کرایف و باشگاه آژاکس برای فتح جام باشگاههای اروپا به فصل 69-1968 برمی‌گردد. جایی که آژاکس با بازی‌های درخشان یوهان 21 ساله تیم های نورنبرگ آلمان، فنرباغچه ترکیه، بنفیکای پرتغال و اسپارتا ترانوای چکسلواکی را از پیش رو برداشت و برای اولین بار به فینال جام باشگاههای اروپا رسید. گل‌های حساس کرایف در دیدار مقابل بنفیکای اوزه‌بیو را شاید بتوان نقطه عطف مسیر آژاکس در راه رسیدن به فینال دانست. نمایش خوب یوهان در برابر بنفیکا با تحسین اوزه‌بیو در پایان بازی همراه بود.
فینال تورنمنت اروپایی اما برای یوهان و آژاکس خوش یمن نبود و آنها اولین فینال خود را به میلان ایتالیا واگذار کردند. پس از یک فصل غیبت در رقابتهای جام باشگاههای اروپا، آژاکس به رهبری یوهان کرایف این بار قدرتمندانه‌تر از قبل به میدان مسابقات بازگشت. فصل 71-1970 را میتوان آغاز امپراطوری آژاکس و کرایف در اروپا نامید. آنها پس از حذف نمایندگان آلبانی و سوئیس در مراحل اول و دوم ، در یک چهارم نهایی سلتیک و در نیمه نهایی اتلتیکو مادرید را از پیش رو برداشتند و در فینال نیز 2 بر صفر پاناتینایکوس یونان را شکست دادند و اولین قهرمانی اروپا را جشن گرفتند. کرایف در پایان سال 1971 و با بیش از دو برابر امتیاز نفر دوم، فاتح نخستین توپ طلای دوران ورزشی خود شد.
فصل بعد برای یوهان کرایف و آژاکس رویایی تر از همیشه سپری شد. آنها در لیگ و جام حذفی قهرمان شدند و در جام باشگاههای اروپا نیز با حذف دینامو درسدن آلمان شرقی، مارسی فرانسه، آرسنال انگلیس و بنفیکای پرتغال پای به فینال مسابقات گذاشت و با دو گل یوهان کرایف و پیروزی برابر اینترمیلان ایتالیا به دومین قهرمانی متوالی در جام باشگاههای اروپا دست یافتند. آژاکس همچنین با این نتیجه به تنها تیم تاریخ اروپا بدل شد که در یک فصل علاوه بر دفاع از عنوان قهرمانی اروپا به سه‌گانه اروپایی نیز دست می یابد. آژاکس رویایی فصل72-1971 در راه کسب سه گانه طی 48 بازی، تنها 1 شکست را متحمل شد و مقتدرانه ترین سه گانه تاریخ فوتبال را به نام خود ثبت کرد.
در ادامه و با قهرمانی در جام بین قاره‌ای سال 1972، آژاکس به اولین تیم تاریخ اروپا (از زمان شکل گیری جام باشگاههای اروپا و جام بین قاره ای) بدل شد که در یکسال تقویمی میلادی تمام جام های رسمی را کسب نموده است، دستاوردی که بارسلونا در سال 2009 میلادی موفق به تکرار آن شد. کرایف علی رغم سال درخشان 1972، به دلیل قهرمانی آلمان در یورو 72 پشت سر سه ستاره تیم ملی آلمان غربی و با اختلافی اندک نفر چهارم فهرست توپ طلا شد.
فصل 73-1972 نیز برای یوهان کرایف مطلوب سپری شد و او بهمراه آژاکس علاوه بر قهرمانی در لیگ، بار دیگر به فینال اروپا راه یافت. آنها با حذف زسکا صوفیه بلغارستان، بایرن مونیخ آلمان و رئال مادرید اسپانیا، در فینال به مصاف یوونتوس ایتالیا رفتند و با پیروزی یک بر صفر برابر بیانکونری سومین قهرمانی پیاپی در جام باشگاههای اروپا را تجربه کردند.
یوهان کرایف در پایان سال 1973 باز هم با بیش از دو برابر امتیاز نفر دوم، باری دیگر فاتح توپ طلا شد.
تابستان سال 1973، یوهان پس از دو جین افتخار و خاطرات شیرین از جمله شش قهرمانی در لیگ هلند، چهار قهرمانی در جام حذفی هلند، سه قهرمانی متوالی در جام باشگاههای اروپا و یک قهرمانی در جام بین قاره ای، آژاکس را به مقصد بارسلونا ترک کرد.
یوهان از همان ابتدا به بازیکن محبوب هواداران آبی و اناری بدل شد. جدای از کیفیت فنی بالا دلیل دیگری نیز در این محبوبیت موثر بود و آن هم اظهار نظرش مبنی بر این که بارسلونا را در مقابل رئال مادرید انتخاب کرده است، چرا که نمی‌‌توانسته در باشگاهی بازی کند که با دیکتاتور آن زمان اسپانیا، ژنرال فرانکو مرتبط بوده است. پس از آن هم به دلیل این که پسرش را به شکل نام های کاتالانی، یوردی نامگذاری کرد بر محبوبیتش افزوده شد.
فصل 74-1973 به یکی از ماندگارترین فصول دوران حرفه ای کرایف بدل شد. بازی ال کلاسیکو در سانتیاگو برنابئو که با نمایش خیره کننده یوهان و پیروزی 5 بر صفر بارسلونا همراه بود به یکی از شیرین ترین خاطرات دهه هفتاد بارسلونا بدل شد و به این ترتیب سنگین‌ترین شکست خانگی رئال مادرید در تاریخ ال‌کلاسیکو در اولین حضور کرایف در این دیدار به دست آمد. در ادامه و در پایان فصل نیز بارسلونا به رهبری فوق ستاره خود کرایف و سرمربی افسانه ای ش رینوس میشل پس از 14 سال جام قهرمانی لالیگا را در آغوش کشید.
پایان اولین فصل بازی در بارسلونا همزمان بود با شروع مهم ترین تورنمنت دوران ورزشی یوهان کرایف یعنی جام جهانی 1974.
یوهان در جام جهانی 1974 عملکردی تحسین برانگیز از خود ارائه داد و به جرات میتوان نمایش یوهان کرایف در آن تورنمنت را یکی از سه نمایش انفرادی برتر ادوار جام های جهانی برشمرد. سه گل و سه پاس گل و گرفتن دو پنالتی در هفت مسابقه به همراه میانگین 4.85 دریبل موفق و 5.14 خلق موقعیت در هر بازی تنها گوشه ای از جادوی ماندگار این افسانه ی فوتبال در جام 74 بود.
هلند در جام جهانی 1974 در مرحله گروهی با اروگوئه، سوئد و بلغارستان همگروه بود. بازی آغازین در برابر اروگوئه با برتری دو بر صفر لاله های نارنجی همراه بود. بازی دوم اما هلند نتیجه ای بهتر از مساوی برابر سوئد کسب نکرد گرچه موضوعی که آن بازی را در اذهان فوتبالدوستان ماندگار کرد، نه نتیجه مسابقه که چرخش زیبای یوهان کرایف و محو کردن مدافع سوئد بود. لحظه ای که یوهان باری دیگر چشمه ای از نبوغ و زیبایی فوتبال را به جهانیان نشان داد.
در بازی با بلغارستان نیز که با برتری چهار بر یک هلند همراه بود کرایف یک پنالتی از حریف گرفت و یک پاس گل نیز برای تئو دی یونگ مهیا کرد. اوج درخشش یوهان اما در مرحله دوم گروهی و رودرروی غول‌های آمریکای جنوبی بود. هلند در این مرحله با برزیل، آرژانتین و آلمان شرقی همگروه بود. در بازی ابتدایی، هلند به رهبری کرایف آرژانتین را چهار بر صفر در هم کوبید که سهم کرایف از این میان، دو گل و یک پاس گل بود. بازی بعدی نیز با برتری دو بر صفر هلند برابر آلمان شرقی به پایان رسید و در نهایت دیدار سوم مرحله گروهی نیز با برتری دو بر صفر برابر برزیل و به سود هلند خاتمه یافت که کرایف در این مسابقه پاس گل اول را برای نیسکنس ساخت و گل دوم را نیز خود به ثمر رساند. بدین ترتیب هلند رویایی سال 1974 به رهبری کرایف با اقتدار به فینال جام جهانی راه یافت. فینال مسابقات برابر آلمان غربیِ میزبان برگزار می‌شد. فینالی که تقابل دو ابرستاره دهه ی هفتاد دنیای فوتبال به شمار می‌آمد. یوهان کرایف در برابر فرانتس بکن باوئر.
بازی آغاز شد و یوهان سریعترین استارت تاریخ فینال های جام جهانی را به ثبت رساند و در همان دقیقه آغازین و پس از دریافت توپ در میانه میدان به قلب دفاع حریف یورش برد و پس از عبور از مدافعان آلمانی سرانجام در محوطه جریمه با خطای اولی هوینس متوقف شد.
پنالتی به دست آمده توسط یوهان نیسکنس تبدیل به گل شد تا آلمان غربی پیش از اینکه توپ مسابقه را لمس کند یک گل از یاران کرایف عقب بیفتد. پایان این دیدار اما به شیرینیِ شروع آن نبود و در نهایت ژرمن ها به لطف گل‌های برایتنر و گرد مولر فاتح این مسابقه و جام قهرمانی شدند. تیم شایسته هلند که تا پیش از دیدار فینال در شش بازی گذشته تنها یک مرتبه دروازه خود را گشوده دیده بود (تنها گل خورده هلند تا پیش از فینال مسابقات نیز روی اشتباه مدافع سرشناس این تیم، رود کرول و گل به خودی این بازیکن به دست آمده بود.) در حقیقت گرد مولر تنها بازیکنی بود که در جریان بازی موفق به گلزنی به هلندی‌ها شد. بدین ترتیب تنها حضور کرایف در جام های جهانی با کسب مدال نقره و عنوان نائب قهرمانی به پایان رسید.
فرانتس بکن باوئر کاپیتان افسانه ای آلمان غربی پس از فتح جام جهانی این گونه گفت:
کرایف بازیکن بهتری بود اما من جام جهانی را بدست آوردم.
یوهان در پایان این تورنمنت بعنوان بهترین بازیکن شناخته شد و توپ طلای جام جهانی 1974 به لیست افتخارات وی افزوده شد. همچنین کرایف در این جام به تنها بازیکن تاریخ جام های جهانی تبدیل شد که در یک دوره این رقابتها، آمار اعجاب آور 30+ دریبل موفق و 30+ خلق موقعیت را از خود بر جای می گذارد. شماره 14 افسانه ای هلند در مسیر تاریخسازی خود در این تورنمنت با خلق 36 موقعیت گلزنی برای هم تیمی های خود، رکورد تاریخ جام های جهانی (از زمان ثبت داده های آماری اپتا در سال 1966) را به نام خود ثبت نمود.
در پایان سال 1974، کرایف به لطف درخشش بی نظیر خود در جام جهانی در رقابتی نفس‌گیر توپ طلا را از چنگ قیصر فوتبال آلمان ربود و به اولین فوتبالیست تاریخ بدل شد که موفق به کسب سه توپ طلا شده است. همچنین یوهان به اولین بازیکن تاریخ فوتبال بدل شد که در یکسال میلادی بدون قهرمانی در جام جهانی، فاتح توپ طلای جام جهانی و توپ طلای فرانس فوتبال می شود.
پس از پایان جام جهانی 1974، کرایف در یورو 76 نیز به عنوان کاپیتان هلند حضور یافت اما نتیجه ای بهتر از مقام سوم بدست نیاورد. یوهان تا سال 1978 در بارسلونا ماند و در این مدت یک قهرمانی در کوپا دل ری را تجربه کرد. گفتنی است در دوران حضور در بارسلونا بود که یوهان آن گل معروف خود را به ثمر رساند. گلی که در دیدار مقابل اتلتیکو مادرید در سال 1973 و از روی سانتر کارلس رکساچ بدست آمد و به «گل فانتوم» شهرت یافت.
پس از 5 فصل حضور در بارسلونا و در سال 1978 یوهان کرایف در سن 31 سالگی در تصمیمی دور از انتظار، از دنیای فوتبال خداحافظی کرد. با این وجود سال ۱۹۷۹ بار دیگر به میادین بازگشت و دو فصل را در آمریکا به میدان رفت و پس از آن مدت اندکی را در لوانته دسته دومی و چند بازی را نیز در تیم آمریکایی واشنگتن دیپلمات سپری کرد و در ادامه و در سن 34 سالگی باری دیگر راهی آژاکس شد و پس از قهرمانی در لیگ و جام حذفی و کسب دوگانه با آژاکس، به فاینورد پیوست و موفق شد دو گانه دیگری این بار با فاینورد این تیم به دست آورد. او در سال های میانی دهه چهارم زندگی خود نیز کماکان نمایش های دلپذیر خود را ادامه می‌داد. در نهایت بهترین بازیکن تاریخ فوتبال هلند در سال ۱۹۸۴ از دنیای فوتبال برای همیشه خداحافظی کرد.
دوران مربیگری
یوهان کرایف پس از اتمام دوران بازیگری و طی اندک زمانی دوباره به مستطیل سبز بازگشت این بار اما در کسوت سرمربیگری. دوران مربیگری کرایف گرچه طولانی نبود اما او در همین مدت 11 ساله مربیگری، نام خود را به عنوان یک مربی نامدار و صاحب سبک در تاریخ فوتبال به ثبت رساند .
کرایف از سال 1985 تا 1988 سرمربی آژاکس آمستردام بود و در این مدت دو قهرمانی در لیگ هلند و یک قهرمانی در جام برندگان جام اروپا بدست آورد و ستارگانی نظیر مارکو فان باستن و فرانک رایکارد را پرورش داد.
دوران طلایی مربیگری یوهان کرایف اما در بارسلونا رقم خورد. در سال 1988 یوهان باری دیگر آمستردام را به مقصد کاتالونیا ترک کرد و دوران باشکوه دیگری را در تیم بارسلونا پایه ریزی کرد. بارسلونای کرایف که بعدها به تیم رویایی یا «dream team» مشهور شد بدل یه یکی از بهترین تیم های تاریخ باشگاه شد و موفقیت های زیادی از جمله کسب چهار لالیگای پیاپی، یک قهرمانی در جام باشگاههای اروپا، یک قهرمانی در سوپرکاپ اروپا و یک قهرمانی در جام برندگان جام اروپا به دست آورد. کرایف در دوران حضور در بارسلونا ستارگانی از جمله رونالد کومان، روماریو، میشل لادروپ، هریستو استویچکوف و پپ گواردیولا را هدایت و رهبری نمود .
یوهان کرایف در سال 1996 از دنیای مربیگری کناره گرفت (گرچه طی سال های 2009 تا 2013 هدایت تیم ملی غیر رسمی کاتالونیا را بر عهده گرفت) اما علی رغم دوران نسبتا کوتاه مربیگری‌ش همواره به عنوان یکی از بهترین مربیان تاریخ فوتبال در خاطره ها ماندگار شد. او در همین مدت کوتاه، یک بار از سوی مجله ورلدساکر و دو مرتبه از سوی اونز موندیال به عنوان مربی برتر سال برگزیده شد و بعد ها نیز به عنوان یکی از ده مربی برتر تاریخ یوفا (1954 – 2016) انتخاب شد.
ویترین افتخارات
دوران بازیگری :
عناوین تیمی
قهرمانی در لیگ هلند : 9 مرتبه
قهرمانی در جام حذفی هلند : 6 مرتبه
قهرمانی در جام باشگاههای اروپا : 3 مرتبه
قهرمانی در جام بین قاره ای : 1 مرتبه
قهرمانی در لالیگا : 1 مرتبه
قهرمانی در جام حذفی اسپانیا : 1 مرتبه
.
عناوین انفرادی
توپ طلا : 3 مرتبه
توپ طلای جام جهانی : 1 مرتبه
عضویت در تیم منتخب جام جهانی : 1 مرتبه
دوران مربیگری :
قهرمانی در لیگ هلند : 2 مرتبه
قهرمانی در جام برندگان جام اروپا : 2 مرتبه
قهرمانی در لالیگا : 4 مرتبه
قهرمانی در جام حذفی اسپانیا : 1 مرتبه
قهرمانی در سوپرکاپ اسپانیا : 3 مرتبه
قهرمانی در جام باشگاههای اروپا : 1 مرتبه
قهرمانی در سوپرکاپ اروپا : 1 مرتبه
ده نقل قول جذاب از یوهان کرایف
فوتبال بازی کردن، کار بسیار ساده ای است. اما ساده بازی کردنِ فوتبال، سخت ترین کاری است که می توان تصور کرد.
ارائه فوتبال زیبا بدون نتیجه ، ارزشی ندارد. نتیجه بدون ارائه فوتبال زیبا، کسل کننده است .
در تیم های من، دروازبان، اولین مهاجم، و مهاجم ها، اولین مدافع هستند.
مهاجمین من تنها کافی است که 15 متر بدوند؛ مگر اینکه احمق باشند، یا خواب!
فقط یک لحظه وجود دارد که شما می توانید به موقع به آن برسید. اگر آنجا نیستید، یا دیر کرده اید، یا زود آمده اید.
اگر صاحب توپ هستید، باید تا می توانید زمین را بزرگتر کنید. و اگر توپ را در اختیار ندارید، باید تا می توانید آن را کوچک کنید.
بهترین بازیکن در هر پست را به تیم خود بیاورید. در نهایت شما بهترین 11 نفره دنیا را ندارید، بلکه 11 یک نفره برتر دنیا را در اختیار دارید.
من همیشه پرتاب های کنار زمین را انجام می دادم، زیرا اگر توپ را دوباره پس بگیرم، تنها بازیکنی هستم که یارگیری نشده ام.
من در زندگی به دو چیز اعتیاد داشتم ؛ فوتبال و سیگار. اولی همه چیز به من داد و دومی همه چیز را از من گرفت.
من بازیکن سابق، مدیر فنی سابق، مربی سابق، مدیر عامل افتخاری سابق هستم. لیست زیبایی که نشان می دهد هر چیزی پایانی دارد.
جایگاه یوهان کرایف در میان اساطیر فوتبال
در سالهای پایانی قرن بیستم مراجع متعدد فوتبالی اقدام به انتخاب بهترین بازیکنان قرن بیستم نمودند که در اینجا به مرور سه مرجع مهم و معتبر می پردازیم؛ نشریه ورلدساکر (از معروف‌ترین و معتبرترین نشریات تاریخ فوتبال)، نشریه فرانس فوتبال (اهدا کننده توپ طلا و یکی از مهم ترین نشریات تاریخ فوتبال) و فدراسیون بین المللی تاریخ و آمار فوتبال «IFFHS».
نشریه معتبر و معروف world soccer در سال 1999 اقدام به معرفی و رتبه بندی برترین بازیکنان قرن بیستم نمود که در این لیست یوهان کرایف بعد از پله و مارادونا، سومین بازیکن برتر قرن جهان و نیز بهترین فوتبالیست قرن اروپا لقب گرفت.
در پایان قرن بیستم فدراسیون بین المللی آمار و ارقام فوتبال «IFFHS» اقدام به رتبه بندی و معرفی برترین بازیکنان قرن نمود که در این لیست کرایف بعد از پله ، دومین بازیکن برتر قرن جهان و همچنین بهترین فوتبالیست اروپایی قرن بیستم شد.
اما احتمالا معتبر ترین لیست پیرامون رتبه بندی برترین بازیکنان قرن بیستم لیست مجله معتبر فرانس فوتبال بوده است. در پایان هزاره دوم و قرن بیستم و با شروع گمانه زنی ها و لیست دادن های افراد و نهاد های مختلف پیرامون بهترین بازیکنان فوتبال در قرن بیستم، فرانس فوتبال یکی از معتبر ترین نشریات جهان فوتبال و اهدا کننده جایزه توپ طلا هم تصمیم به انتخاب برترین بازیکنان قرن بیستم گرفت و برای اینکار دست به ابتکار جالبی زد.
شرکت کنندگان در نظر سنجی تاریخی فرانس فوتبال در سال 1999 ، خود از فوق ستاره های تاریخ فوتبال بودند و سابقه فتح مهم ترین جایزه انفرادی تاریخ فوتبال یعنی توپ طلا را داشتند. فرانس فوتبال در حقیقت با این ابتکار ، برترین بازیکنان قرن بیستم به انتخاب فاتحان توپ طلا را معرفی می کرد.
تا آن دوره 34 نفر موفق به کسب توپ طلا شده بودند که از این بین لو یاشین (تنها دروازه بان فاتح توپ طلا) بدرود حیات گفته بود و سه نفر دیگر (جرج بست، سر استنلی متیوس و عمر سیووری) نیز در نظر سنجی شرکت نکردند و نظر سنجی از بین 30 بازیکن بزرگ تاریخ فوتبال انجام گرفت.
سیستم نظر سنجی هم به این صورت بود که هر نفر می توانست نام 5 بازیکن را در برگه نظر سنجی بنویسد که برای نفر اول 5 امتیاز، برای نفر دوم 4، برای نفر سوم 3، برای نفر چهارم 2 و برای نفر پنجم 1 امتیاز منظور می‌شد.
دایره انتخاب هم نامحدود و به انتخاب خود شرکت کنندگان بود و شرکت کنندگان مجاز به انتخاب هر بازیکنی می‌بودند.
در پایان یوهان کرایف بعد از پله افسانه ای و مارادونای جادویی در جایگاه سوم برترین بازیکنان قرن بیستم قرار گرفت و همچنین حائز عنوان «بهترین فوتبالیست اروپایی قرن بیستم از دید فاتحان توپ طلا» شد .
سخن پایانی
تاریخ فوتبال، بازیکنان افسانه ای زیادی را به خود دیده است که برخی از آنان مربیان بزرگی شدند.
مربیان بزرگی نیز وجود داشته اند که برخی از آنها تا حدی تئوریسین هم بوده اند.
تعداد اندکی از بازیکنان نیز جزو تئوریسین های زمان خود بوده اند.
اما تنها یک نفر همه ی این‌ها بوده است؛ یک فوتبالیست افسانهای، یک مربی نامدار و یک تئوریسین بزرگ.
روح فوتبال، یوهان کرایف.
