طرفداری- ورزش بانوان برای رسیدن به جایگاه کنونیاش، همان جایگاهی که امروز از شانس کسب مدال در بازیهای المپیک برخوردار است، همان جایگاهی که امروز در جهان و آسیا افتخار آفرینی میکند، سختیهای زیادی کشیده است. راه دشوار و پرفراز و نشیبی که گاهی شنیدن سختیهای این مسیر عمیقا انسان را تحت تاثیر قرار میدهد. شاید تعداد نفراتی که از آغاز این راه تا به امروز در ورزش بانوان حضور داشتهاند و دارند، کمتر از انگشتان دو دست باشد. یکی از آن نفرات که از ابتدا تمامی مسائل را از نزدیک لمس کرده «رباب شهریان» است.
او که هماکنون در راس مدیریت ورزش بانوان قرار دارد، علاوه بر آن نائب رئیس کمیته ملی المپیک هم هست. برخی بر این باورند این حضور دوجانبه کمک زیادی به توسعه ورزش بانوان طی دو سه سال اخیر کرده است. معاون آرام، خند‌ه‌رو و خوشبرخورد وزیر ورزش و جوانان میگوید خستگی برایش معنایی ندارد. او توسعه ورزش بانوان را وظیفه خود میداند و باور دارد ورزش برای بانوان این سرزمین یک حق است نه امتیاز. شهریان در گفتوگوی خود با خبرگزاری تسنیم از گذشته دور تا به امروز را واکاوی کرده است. این مصاحبه را بخوانید:
دلیل اصرار برای پرچمداری بانوان در بازیهای المپیک چیست؟ به نظر می‌رسد این موضوع بیشتر شبیه یک شوی تبلیغاتی است تا موارد دیگر، البته لیدا فریمان نخستین پرچمدار کاروان کشورمان هم به این موضوع اعتقاد دارد.
واقعا اینگونه نیست. وقتی در المپیک نوجوانان نانجینگ به دنبال مشخص کردن پرچمدار کاروان ایران بودیم، نظر بر این بود که فرد پرچمدار باید شاخص، مطرح و دارای تواناییهایی خاص باشد. شاید در المپیکهای قبلی به دلیل اینکه تعداد بانوان کاروان ایران کم بود و ما برای اینکه نشان بدهیم که به این بخش از جامعه هم اهمیت میدهیم، یک خانم را به عنوان پرچمدار معرفی میکردیم که البته این موضوع در نوع خود ارزشمند بود؛ اما در این دوره واقعا اینگونه نیست.
چرا؟ مگر این دوره با ادوار قبل چه تفاوتی دارد؟
وقتی در کمیته ملی المپیک موضوع پرچمداری المپیک نوجوانان مطرح شد؛ به نام «کیمیا علیزاده» رسیدیم. او چندین مدال کسب کرده است و در همان بازیها هم مدال گرفت. در رابطه با موضوع پرچمدار المپیک 2016 برزیل هم دیدیم که یک ورزشکار شاخص در کاروان کشورمان هست. دیدیم فردی را داریم که کمتر کسی توانایی انجام کارهای او را دارد. او به خاطر ویژگیهایش پرچمدارکاروان ایران شد نه مانور تبلیغاتی. اجازه بدهید کمی بیشتر توضیح بدهم.
بفرمائید.
برای پرچمداری به جنسیت نگاه نمیکنیم. در حال حاضر «زهرا نعمتی» به عنوان یک ورزشکار و البته قهرمان، کاری کرده است که ورزشکار دیگری در ایران نتوانسته آن را انجام بدهد. هنگامی که این موضوع در هیئت اجرایی مطرح شد، همه با آن موافقت کردند. پرچمداری او میتواند پیامهای زیادی داشته باشد. برای «نعمتی» از واژه معلولیت استفاده نمیکنم. او نشان داد پارالمپیکی بودن، محدودیت نیست. نعمتی به دنیا پیام بزرگی داد. او گفت که پارالمپیکی بودن محدودیتی برایش در راستای رسیدن به اهدفش ایجاد نکرده است. دومین موضوع هم در این خصوص بحث حجاب بود که برای ما از اهمیت بالایی برخوردار است.
فکر میکنید کسب یک مدال در بازیهای المپیک چه تاثیری در روند رشد ورزش بانوان و اساسا تغییر نگاه به این بخش داشته باشد؟
هیچ وقت کسی فکرش را هم نمیکرد که بانوان ایران بتوانند مدالی در این بازیهای المپیک کسب کنند اما امروز شرایط متفاوت است. به همین دلیل برای المپیک 2016 ریو هیچ تفاوتی بین زنان و مردان قائل نشدیم و تمام شرایط برای هر دو گروه یکسان بوده است. کمیته ملی المپیک و وزارت ورزش و جوانان پای کار هستند. همین که بانوان ما توانستند کسب سهمیه کنند، همین که ما امروز امید به مدال داریم، نقطههای مثبتی در ورزش بانوان است. امروز در ورزش بانوان نگاه این نیست که ابتدا کسب مدال کنند و سپس حمایت شوند؛ اما به دست آوردن مدال توسط بانوان در المپیک قطعا باعث تغییر زیادی در نوع نگاهها خواهد شد.
چرا بانوان ایران در تیراندازی نسبت به سایر رشتهها پیشرفت بیشتری داشتهاند؟
بانوان ایران توانمند هستند و انگیزه زیادی دارند لذا هرجا به آنها فرصت داده شود، قطعا نتیجه خواهد گرفت. هرجا و در هر رشتهای شرایط برای بانوان فراهم شده است، جواب اعتماد را دادهاند. تیراندازی جز نخستین رشتههایی بود که به مسابقات برون مرزی اعزام شد.
از شرایط نخستین اعزامهای ورزشی بانوان صحبت کنید، آن زمان شرایط چگونه بود؟
هنگامی که نخستین اعزام صورت گرفت، موج عجیبی ایجاد شد. تحت فشار زیادی بودیم. آن زمان تیمهای ما معمولا آخر میشدند و خیلیها به این مسائل اعتراض میکردند که اساسا چرا بانوان به مسابقات برون مرزی میروند. خیلیها میگفتند چرا آخر میشوند و مسائل دیگری به فراخور آن مقطع زمانی مطرح میشد اما امروز همه چیز فرق کرده است. دولت تدبیر و امید در سه سال گذشته نگاه ویژهای به ورزش بانوان داشته است. رئیس جمهوری در تمامی سخنرانیهای خود در بین ورزشکاران به نقش بانوان در ورزش اشاره کرده است. اشاره روحانی هم باعث میشود؛ تصمیمگیران و تصمیمسازان نگاه مثبت و خاصی به بخش بانوان داشته باشند. صحبت رئیس جمهور در خصوص رفع تبعیض اهمیت بالایی دارد. همین صحبت سبب میشود که از نهاد ریاست جمهوری برای ما نامه میآید که گزارش دهید در خصوص رفع تبعیض چه کارهایی صورت گرفته است. متاسفانه در برخی از فدراسیونها یا هیئتهای ورزشی نگاه اینگونه نیست و اولویتها با اقایان است و اگر چیزی باقی ماند به بانوان اختصاص میدهند.
خط‌شکن ورزش بانوان چه کسی بود؟
ورزشکاران. واقعا ورزش با آن حجاب و پوشش شرایط خاصی را دارد. چندی پیش در تمرینات «کیمیا علیزاده» حضور پیدا کردم. بعد از تمرین نزدش رفته و با او حرف زدم. در حین صحبت به صورت اتفاقی زیرپایش را که نگاه کردم. دیدم عرق از پاهایش چکه میکند. وقتی این صحنه را دیدم، احساساتی شدم. دیدم که یک ورزشکار برای اینکه به هدفش برسد و الگو باشد، باید خیلی ریاضت بکشد.
قطعا مسئولانی هم در این راستا زحماتی زیادی کشیدهاند.
بله مسئولان هم خیلی تلاش کردند اما این ورزشکاران بودند که با تلاشهای خودشان، راه را باز کردند. حس برتری جویی باعث شد، حجم زیادی ازبانوان به سمت ورزش بروند. ورزشکاران زن ایران برای توسعه ورزش بانوان خیلی تلاش کردند. این یک حقیقت است که نمیتوان آن را کتمان کرد، البته یک موضوع را نباید هرگز فراموش کرد.
چه موضوعی؟
رسانههای ایران خصوصا صداوسیما در بازیهای آسیایی گوانگژو کمک زیادی به رشد ورزش بانوان کردند. وقتی تلوزیون مسابقات کاراته و تکواندو را نشان داد، موج مثبتی در جامعه به وجود آمد. خیلی از مردم نمیدانستند که بانوان ایران با حجاب و حفظ ارزشهای خود در صحنههای بینالمللی حضوری پر رنگ دارند. مردم دیدند برای کسب مدال چقدر باید تلاش کرد. مردم سهیم بودن بانوان را لمس کردند.
اوایل انقلاب شرایط برای ورزش بانوان چگونه بود؟
اوایل شرایط سخت بود. رشته تخصصیام هندبال است. وقتی خواستیم بخش بانوان این رشته را راهاندازی کنیم، میگفتند این رشته برای بانوان مفید نیست، زد و خورد دارد و خیلی از مسائل دیگر. میگفتند زنان نباید هندبال بازی کنند. تلاش زیادی کردیم که خیلی از افراد آن زمان را توجیه کنیم. سال 1369 نخستین دوره توجیهی هندبال بانوان را برگزار کردم. آن زمان در انجمن هندبال حضور داشتم. پیگیریهای زیادی کردم و دائما به مدیران کل تماس میگرفتم. در سال 69 از تمانی استانها یک نفر به آن دوره توجیهی آمد. پس از آن در سال بعدی مسابقات قهرمانی کشور هندبال را برگزار کردیم.
برای سایر رشتهها شرایط چگونه بود؟
تقریبا برای تمام رشتهها همین موضوع مطرح بود. وقتی بانوان میخواستند رشتهای را شروع کنند، موانع متعددی پیش رو بود که میبایست با صبوری و درایت آنها را رفع کرد. آن زمان ورزش حرفهای برای بانوان توجیهی نداشت.
بدترین اتفاقِ این سالها چه بود؟ چه زماتی واقعا خسته شدید؟
اجازه بدهید در این باره صحبت نکنم اما هرگز خسته نمیشوم. دید من به ورزش بانوان اصلا، نگاهی شغلی نیست. به این موضوع به عنوان یک دغدغه فکری نگاه میکنم.
این پشتکار از کجا نشأت میگیرد؟
ازعشق. موضوع ورزش بانوان برای من اهمیت زیادی دارد و جز اولویتهای اصلی زندگیام است. چه دارای پست باشم و چه پست نداشته نباشم به این موضوع فکر میکنم و توسعه ورزش بانوان برایم ارزش خاصی دارد. آرزوی دیرینه ام توسعه ورزش بانوان است. با توجه به اینکه در تمام مدت 30 سال فعالیت کاریام در کنار ورزش بانوان بوده‌ام به خوبی میدانم ورزش بانوان برای رسیدن به جایگاه امروز چه مسیری را طی کرده است. میدانم و احساس کردهام که چقدر برایش زحمت کشیده شده است. لحظاتی که وارد اردوها میشوم و تلاشهای ورزشکاران را میبینم، مجددا انگیزه پیدا میکنم. وقتی وارد دفتر کارم میشوم و به یاد آن تلاشها میافتم، به خودم میگویم که «شهریان» تو باید بیشتر کار کنی.
اگر ورزش بانوان را به عنوان یک کودک فرض کنیم، امروز چندسالش شده است؟
ورزش بانوانی که امروز در موردش صحبت میکنیم، 45 رشته فعال دارد. 45 نائب رئیس امور بانوان در فدراسیونها داریم. فقط شنا و ژیمناستیک مسابقات برون مرزی ندارد اما سایر رشتهها به نسبت سطحی که دارند. در رقابتها شرکت میکنند. یکی از برندهای جمهوری اسلامی ایران ارائه الگوی مناسب برای پوشش ورزشکار زن مسلمان است. در خصوص سوال‌تان باید بگویم که فکر میکنم ورزش بانوان، بزرگ و برای خودش خانمی شده است (با خنده). امروز در اوج ورزش دنیا وقتی بانوان ما حضور پیدا میکنند و شانسی برای افتخار آفرینی دارند، یعنی این کودک دیگر بزرگ شده است اما در رشتههای مختلف ورزشی باتوجه به قدمت شرایط متفاوتی وجود دارد.
از نوع صحبتهای شما به نظر می‌رسد از فضای کنونی ورزش بانوان رضایت دارید؟
30 سال سابقه کاری و تجربه در عرصه ورزش دارم و باید بگویم امروز فضای بسیار خوبی است. در واقع فضا برای بانوان فراهم است. شرایط به صورتی است که به عنوان مسئول ورزش یک شهرستان دور افتاده میدانم که باید برای ورزش بانوان کار و تلاش کنم. سال گذشته در سمیناری که مسئولان ورزش تمامی شهرستانها حضور داشتند، گفتم که ورزش برای بانوان یک حق است نه امتیاز. گفتم این را در ذهن خودتان حک کنید. هدفم این بود که بگویم اگر برای بانوان کاری انجام میدهید، وظیفه شما است نه یک امتیازی که به زنان میدهید.
خیلی از دستاندرکاران ورزش بانوان بر این باور هستند که سیستم ورزش بانوان در حالت کنونی نسبت به گذشته بهتر است.
ورزشی هستم و مشکلات آنها را درک میکنم. نیتم کمک و رفع آن مشکل است چرا که از نزدیک و درون خانواده ورزش زنان تمامی موارد مربوط به بانوان را حس کردم به همین دلیل در اتاقم به روی تمامی جامعه ورزش بانوان همیشه باز است. وقتی مشکلات بانوان را حل میکنم، احساس خوبی درونم ایجاد میشود چرا که این اتفاق باعث میشود به توسعه ورزش بانوان نزدیکتر شویم.
اوج ناراحتی شما در این 30 سال کجا بود؟
وقتی میبینم در بحثهای مالی بانوان نادیده گرفته میشوند. بسیار ناراحت میشوم. به طور مثال در خیلی از رشتههای ما افرادی حضور دارند که با داشتن اسپانسر میتوانند رشد کنند اما به دلیل عدم حامیان مالی نمیتوانیم کاری برای آنها انجام بدهیم. در سنگ نوردی و یخ نوردی بانوان بسیار قدرتمندی را داریم اما آنها باید در رقابتهایی به نام لیگ جهانی شرکت کنند. یعنی باید به چندین کشور بروند. این موضوع بودجه زیادی را طلب میکند که این پول را نه فدراسیون کوهنوردی در اختیار دارد و نه بودجه دولتی میتواند به آن ورزشکار کمک کند. مشابه آن در بسیاری از رشتهها وجود دارد که به دلیل عدم اسپانسر و حامیان مالی موانعی برای توسعه ورزش بانوان ایجاد میشود که این امر بسیار ازار دهنده است.
چه کسی در این سالها بیشتر ضربه را به ورزش بانوان زده است؟
نمیخواهم در این مورد نامی ببرم اما برخی از سیاستگذاریها در بخش بانوان باعث ضربات سنگینی به این بخش شد.
قبول دارید که ورزش بانوان هم معضلات زیادی دارد؟
بله دقیقا. موضوعات ما متفاوت است. باید در ورزش بانوان با درایت پیش رفت. اگر خیابانی یک طرفه وجود داشته باشد که یکی در این خیابان خلاف کند، آن خیابان را میبندند. این دقیقا مصداق وجود مشکلات در ورزش بانوان است.
واضحتر صحبت کنید.
چند سال پیش تیم فوتبال بانوان استقلال تمرینی در سالن داشت. پس از اتمام تمرین تیم بانوان، نوبت به تمرین تیم نوجوانان مردان می‌رسد. در یک لحظه، ورود و خروج این دو تیم همزمان میشود. رسانهها به این موضوع پرداختند و فضا متشنج شد. فکر میکنید چه اتفاقی رخ داد؟ باشگاه استقلال تیم بانوان را حذف کرد. برخی این نگاه را دارد که اگر بانوان نباشند ما راحتتر هستیم. آن زمان مدیر کل ورزش بانوان بودم.
خانم ملاوردی معاون امور بانوان رئیس جمهور چه نظر در موردی ورزش بانوان دارند؟
همیشه ورزش بانوان را مورد حمایت قرار میدهد. ملاوردی با توجه به گستردگی موضوعات زنان، اولویتهای دیگری دارند که شاید مهمتر از ورزش باشند.
جایگاه مدیریت بانوان را در رأس فدراسیونهای ورزشی چگونه ارزیابی میکنید؟
زمانی مهرعلیزاده رئیس فدراسیون آمادگی جسمانی و ایروبیک یک خانم شد. بعد از آن فاطمههاشمی رئیس فدراسیون بیماریهای خاص شد و سپس خانم محمدیان در اسکیت حضور یافت. در این دوره وزارت هم ابتدا هاشمی در راس فدراسیون بیماریهای خاص قرار گرفت و سپس وکیل گیلانی رئیس فدراسیون چوگان شد. زمانی که مسئولیت امور را در اختیار گرفتم، اعلام کردم که خیلی دوست دارم در پایان دورهام 5،6 رئیس فدراسیون خانم داشته باشد. بانوان باید در جایگاههای مدیریتی رشد کند. جمع زیادی از فارغ التحصیلان دانشگاهی، بانوان هستند. آنها هم از ورزش کشور توقع دارند که به کار گرفته شوند. وقتی آمدم فقط یک رئیس فدراسیون خانم داشتیم اما امروز ما 3 رئیس خانم داریم. این یک بینش است. باید به مدیریت ورزش توسط بانوان اعتماد شود. چون این موضوع تا به حال نبوده است، جامعه ورزش، سخت حضور یک زن را در راس جایی مانند فدراسیون می‌پذیرد اما باید در این راستا فرهنگسازی صورت بگیرد.
به عنوان سوال پایانی عملکرد بانوان را در بازیهای المپیک چگونه ارزیابی میکنید؟
تمام تلاش این است که در یک فضای مطلوب تمرینات ورزشکاران پیش برود. حمایتهای همه جانبه وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک از ورزشکاران ادامه دارد و شخصا به مدال‌آوری در این المپیک امیدوارم.
