از چند روز دیگر رقابت های المپیک 2020 در کشور ژاپن و به میزبانی شهر توکیو آغاز خواهد شد. به همین مناسبت تصمیم گرفتیم در این بخش به طور ویژه به رشته بسکتبال در این مسابقات و همچنین تاریخچه این ورزش در المپیک های قبلی بپردازیم. این رشته در دانشگاه های آمریکا و کانادا به مانند دیگر ورزش ها به صورت مهم دنبال می شود و بسکتبال دانشگاهی آمریکا به نوعی سطح دوم بسکتبال در این کشور است.
تاریخچه بسکتبال
بسکتبال جز ورزش های محبوب در سراسر دنیا محسوب می شود. بسکتبال به شکل امروزی در سال 1891 توسط یک پزشک کانادایی به اسم دکتر جیمز نی اسمیت پایه ریزی شد. وی که در دانگشاهی در ماساچوست به تدریس مشغول بود از طرف رییس دانشگاه مامور به طراحی ورزشی سالنی شد تا دانشجویان بتوانند در زمستان برای حفظ آمادگی جسمانی خود به آن مشغول شوند.
از همان ابتدا آمریکا مهد اول بسکتبال دنیا بود. پس از جنگ جهانی اول بسکتبال نیز گسترش یافت و به اروپا و آمریکا جنوبی رسید.
لیگ بسکتبال حرفه ای آمریکا ( NBA ) از جذابترین و پرطرفدارترین مسابقات ورزشی دنیا به شمار می رود. وجود طرفداران زیاد در سراسر دنیا و قدرت مالی زیاد تیم ها در انعقاد قراردادهای سنگین نشانه هایی از عظمت این لیگ ورزشی می باشد.
بسکتبال برای اولین بار در المپیک 1908 وارد تقویم بازی ها شد. ولی در 6 المپیک بعدی حضور نداشت تا این که مجددا از المپیک 1936 وارد مسابقات شد و تا امروز در تمامی ادوار مسابقات المپیک قرار داشته است.
قوانین بسکتبال
بازی بسکتبال توسط دو تیم انجام می پذیرد که هر تیم شامل ۵ بازیکن می باشد، هدف آنها عبور دادن توپ از حلقه و ممانعت از گل زدن تیم مقابل است. اندازه زمین بسکتبال باید (۲۸*۱۵) یا (۲۶*۱۴) یا (۲۴*۱۲) باشد و ارتفاع زمین بازی تا سقف سالن باید هفت متر باشد.
تمامی خطوط زمین باید ۵ سانتیمتر عرض داشته باشد: شعاع دایره ها باید ۰۸/۱ متر باشد. اندازه تخته باید ۱۸۰ * ۰۵/۱ متر باشد که با فاصله ۰۹/۲متر از سطح زمین نصب می گردد.
یک بازی بسکتبال با یک سر داور و یک داور، منشی، وقت نگهدار مسؤول ۲۴ ثانیه، مسؤول تابلو و یک ناظر فنی مسابقات برگزار می شود. بازی بسکتبال با ۵ بازیکن شروع می شود و با دو نفر هم می توانند ادامه دهند کمتر از دو نفر بازی انجام نمی شود. بازی در چهار پریوت ده دقیقه ای انجام می شود. بین ده دقیقه اول و دوم یک وقت دو دقیقه استراحت و بین ده دقیقه دوم و سوم که نیمه اول هم نامیده می شود یک وقت ده تا پانزده دقیقه استراحت و بین ده دقیقه سوم و چهارم یک وقت دو دقیقه ای استراحت انجام می شود. تایم استراحت هر ده دقیقه، یک تایم استراحت یک دقیقه ای و ده دقیقه آخر تیمها می توانند از دو تایم استراحت یک دقیقه ای استفاده نمایند.
تخلف ها:
سه ثانیه: زمانی که تیمی توپ را در اختیار دارد نباید هیچ یک از بازیکنان آن تیم بیش از سه ثانیه در منطقه ذوزنقه تیم مقابل توقف نمایند. تمامی خطوط منطقه ذوزنقه جزء منطقه محدوده محسوب می شوند .
هشت ثانیه: زمانی که بازیکنی مالکیت توپ را در زمین دفاعی خود در اختیار می گیرد بایستی در عرض هشت ثانیه توپ را از زمین خارج کرده و به زمین حمله ببرد.
۲۴ ثانیه: اگر تیمی مالک توپ شده باشد. باید در عرض ۲۴ ثانیه توپ را وارد حلقه حریف بکند یا به طرف حلقه تیم مقابل شوت بزند در زدن شوت توپ باید حتماً به حلقه بخورد تا ۲۴ ثانیه صفر شود اگر توپ به تخته بخورد ۲۴ ثانیه ادامه می یابد و اگر توپ توسط تیم مقابل اوت شود باز هم ۲۴ ثانیه ادامه می یابد. ۲۴ ثانیه موقعی صفر می شود که ۱- خطا صورت بگیرد ۲- بازیکن تیم مقابل با پا توپ را به اوت بیاندازد. اگر دستگاه ۲۴ ثانیه بوق بزند و توپ از دست بازیکن رها شده و در هوا باشد، اگر گل شود گل قبول می باشد. اگر در هوا با دست بازیکنی لمس شود و گل شود گل مردود می باشد .
رانینگ: موقعی که بازیکن توپ را در دست گرفته و یک یا دو گام به اطراف برود، رانینگ نام دارد.
پای پیوت: اگر بازیکنی توپ را در دست داشته و یک پا را ثابت و پای دیگر را به هر طرف که بخواهد به حرکت در آورد پای ثابت را پای پیوت می گویند. اگر بازیکنی با توپ با دو پا همزمان به زمین بیاید هر دو پای او پای پیوت می باشد. اگر یک پای خود را بلند کند پای دیگر به عنوان پای پیوت خواهد بود.
خطاها:
خطای شخصی: ۱- بلاک کردن ۲- شارژ کردن ۳- دفاع از پشت سر ۴- تماس با دست ۵ – نگهداشتن ۶- استفاده غیرقانونی از دستها ۷- هل دادن ۸- اسکرین غیر قانونی خطای شخصی در تمامی حالات جهت بازیکن خاطی اعلام می شود.
خطای طرفین: خطایی است که دو بازیکن مخالف روی همدیگر در یک زمان انجام می دهند.
خطای غیر ورزشی: خطای شخصی است که به طور عمد روی بازیکن با توپ و یا بدون توپ صورت می گیرد و جریمه آن دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ از وسط زمین می باشد.
دیسکالیفه:هرگونه خطایی خارج از روحیه ورزشکاری را با دیسکالیفه (اخراج از زمین بازی) جریمه و دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ از وسط زمین به حریف داده می شود.
خطای فنی: خطایی است که بدون برخورد بازیکن بوجود می آید. جریمه آن یک پرتاب آزاد با مالکیت توپ از وسط زمین می باشد. خطای فنی برای بازیکن ذخیره دو پرتاب آزاد با مالکیت توپ و خطای فنی برای مربی و همراه تیم دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ است.
خطای تیمی: در هر ده دقیقه، تیمی که خطاهای انجام شده آن بیش از ۴ خطا باشد، خطای تیمی محسوب می شود و جریمه آن دو پرتاب آزاد توسط بازیکنی که خطا روی آن اتفاق افتاده است انجام می شود.
فدراسیون جهانی بسکتبال
فدراسیون جهانی بسکتبال در 18 ژوئن 1932تاسیس شد و مانند بسیاری دیگر از فدراسیون های جهانی مقر آن در کشور سوییس است. البته یک فدراسیون آماتور برای برگزاری مسابقات در سال 1989 تاسیس شد که با گسترش بسکتبال در سال های بعد تصمیم به تاسیس فدراسیون جهانی گرفته شد. در حال حاضر این فدراسیون 215 عضور رسمی و فعال دارد.
برگزاری مسابقات جهانی، مشارکت در برگزای مسابقات المپیک، تعیین قوانین برای اتحادیه های مختلف از مهمترین وظایف فدراسیون جهانی بسکتبال است.
بسکتبال جهانی
مسابقات جهانی بسکتبال که امروز به جام جهانی بسکتبال معروف است از سال 1950 به صورت رسمی ایجاد شده است.
در فرمت برگزاری این تورنمنت باید گفت در طول سالیان فرمت آن دچار تغییرات زیادی شده است و از 10 تیم در اولین دوره به 24 تیم و سپس برای سال 2019 به 32 تیم افزایش یافته است.
مسابقات سال 2019 قرار است در کشور چین و با فرمت جدید تری برگزار شود. مسابقات در 8 گروه 4 تیمی برگزار می شود و دو تیم نخست به مرحله دوم می رسند و دو تیم آخر هر گروه نیز برای عنوان های 17 تا 32 مسابقه می دهند. در مرحله دوم نیز 4 گروه 4 تیمی وجود دارد و دو تیم اول هر گروه به مرحله حذفی صعود می کنند. دور حذفی از مرحله یک چهارم نهایی با حضور 8 تیم آغاز می شود. برای رتبه 17 تا 32 نیز مسابقات گروهی در نظر گرفته شده است.
در روند کلی مسابقات نیز کشورهای آمریکا و یوگوسلاوی با 5 عنوان قهرمانی پرافتخار ترین تیم های لیست هستند. در زیر 5 رتبه برتر تاریخ این تورنمنت را مشاهده می کنید.
بسکتبال جهانی بانوان
این تورنمنت نیز از سال 1953 به صورت رسمی آغاز شده است. این تورنمنت نیز دستخوش تغییراتی شده است اما اولین دوره آن در شیلی برگزار شد و تا به امروز 18 دوره آن برگزار شده است. هم اکنون و پس از تغییرات این مسابقات با 16 تیم برگزار می شود.
آخرین دوره این مسابقات نیز در سال 2018 برگراز شد که آمریکا در فینال استرالیا را شکست دهد و برای دهمین بار به عنوان قهرمانی رسید. آمریکایی در بخش بانوان نیز پر افتخار ترین هستند. در زیر لیست 5 تیم اول را مشاهده می کنید.
بسکتبال در المپیک 2020
مسابقات بسکتبال المپیک از روز ابتدای المپیک در 23 مرداد شروع می شود و تا روز پایانی یعنی 17 مرداد در جریان خواهد بود. تیم ملی بسکتبال ایران هم یکی از تیم های حاضر در مسابقات این دوره خواهد بود.
در مسابقات بسکتبال مردان المپیک 2020 توکیو، 12 کشور ایران، فرانسه، آمریکا، چک (گروه یک)؛ استرالیا، آلمان، ایتالیا و نیجریه (گروه دو)؛ و آرژانتین، ژاپن، اسپانیا و اسلوونی (گروه سه) حضوور دارند.
در بخش زنان هم کشورهای کره جنوبی، صربستان، کانادا، اسپانیا (گروه یک)؛ نیجریه، ژاپن، فرانسه، آمریکا (گروه 2)؛ و استرالیا، پورتو ریکو، چین، بلژیک (گروه 3) حضور دارند.
پرافتخار ترین تیم ها در المپیک
طبق انتظار این ایالات متحده آمریکا است که رکورد دار بی رقیب مسابقات بسکتبال المپیک است. آمریکا با مجموع 26 مدال در جدول مدال های رشته بسکتبال دست نیافتنی است.
| کشور |
طلا |
نقره |
برنز |
مجموع |
| آمریکا |
23 |
2 |
3 |
26 |
| روسیه |
4 |
4 |
4 |
12 |
| یوگوسلاوی |
1 |
5 |
2 |
8 |
| آرژانتین |
1 |
0 |
1 |
2 |
پرامتیازترین بازیکنان تاریخ المپیک هم به شرح جدول زیر است:
| بازیکن |
امتیازات کسب شده |
| اسکار اشمیت |
1093 |
| اندرو گیز |
789 |
| پائو گاسول |
623 |
| ولامیر مارکوئز |
537 |
| لوئیس اسکولا |
525 |
بانوان در المپیک
به صورت رسمی اولین دوره حضور بسکتبال بانوان در المپیک به سال 1976 و المپیک مونترال کانادا باز می گردد. در آن دوره شوروی با شکست آمریکا قهرمان شد. آمریکا با 8 قهرمانی، پرافتخارترین تیم تاریخ بخش زنان است و شوروی سابق (روسیه) هم 3 قهرمانی دیگر بازی ها را به نام خود زده اند.
