روزی روزگاری، لیگ ایتالیا بالاترین نقطه در فوتبال دنیا بود. برترین بازیکنان جهان در سری آ بازی می‌کردند، تیم‌های این لیگ مکرراً در فینال‌های اروپایی حاضر می‌شدند و مردم از اقصی نقاط جهان هر یکشنبه تلویزیون‌های خود را روشن می‌کردند تا شاهد رقابت برترین‌ها در استادیوم‌های مملو از تماشاگر ایتالیا باشند.
این سخنان برای نسل جدید مانند قصه پریان است، قصه‌ای که به اندازه قصه سیندرلا نامحتمل است اما 20 سال پیش این قصه حقیقی بود. سری آ هیچ رقیبی نداشت. ساده بگوییم، بهترین بود.
بین سال‌های 1989 تا 1998، تیم‌های ایتالیایی در 9 فینال از 10 فینال جام قهرمانان اروپا و لیگ قهرمانان اروپا حاضر بودند و چهار عنوان قهرمانی را به دست آوردند. تیم‌های ایتالیایی 6 فینال از 7 فینال جام یوفا بین سال‌های 1989 تا 1995 را فتح کردند و مجموعاً 14 تیم از سری آ در فینال‌های 1989 تا 1999 حاضر شد.
بازیکنانی افسانه‌ای همچون دیگو مارادونا، روبرتو باجو، زین الدین زیدان، مارکو فان باستن، ژورژ وه‌آ و لوتار ماتئوس، که در سرتاسر دنیا شناخته شده بودند، همگی در ایتالیا فوتبال خود را دنبال می‌کردند. واقعاً روزگار هیجان‌انگیزی بود.
اما حالا و در سال 2014، فوتبال ایتالیا رو به انحطاط است.
ایتالیا دیگر خانه بزرگ‌ترین استعدادهای دنیا نیست – اغلب آن‌ها در اسپانیا هستند. تماشاگران تلویزیونی آن زیاد نیستند – در این زمینه انگلستان پیش‌تاز است. هواداران دیگر استادیوم‌ها را پر نمی‌کنند – به جای آن، در بارهای مختلفی در سرتاسر کشور بازی‌ها را تماشا می‌کنند؛ زیرا حق پخش تلویزیونی مسابقات فوتبال در ایتالیا تعریف نشده است. علاوه بر این‌ها، آن‌ها از نظر دستاوردهای قاره‌ای از انگلستان، اسپانیا و آلمان عقب افتاده‌اند که نتیجتاً سهمیه آن‌ها در لیگ قهرمانان اروپا در سال 2012 کاهش یافت و به نظر حالا حالاها افزایش نخواهد یافت.
تفاوت آن زمان با این زمان بسیار زیاد است و فعالیت تیم‌های سری آ در این پنجره نقل و انتقالات، بیش از پیش این تفاوت را نمایان کرده است.
بسیاری از بزرگ‌ترین بازیکنان لیگ مدت‌هاست که در رادار تیم‌های خارجی هستند و صحبت‌هایی که از کمپ‌های تمرینی در سری آ به گوش می‌رسند، خبر از این دارند که آن‌ها نمی‌خواهند در ایتالیا بمانند. آرتورو ویدال، پل پوگبا و ماریو بالوتلی همگی به شیوه‌ای با تیم‌های دیگر ارتباطی داشته‌اند و هیچکدام از این تیم‌ها در ایتالیا نیستند.
به زبان ساده‌تر، ایتالیا به نظر آخرین گزینه برای برترین بازیکنان دنیاست. این نکته نیز شایان ذکر است که تیم‌های این کشور توانایی مالی لازم را ندارند تا برای جایگزینی ستارگانشان، برترین‌ها را بخرند.
اغلب قدرت فوتبالی با دسته چک برابری می‌کند و احوالات ایتالیا در سال‌های اخیر، بر صحّت این نکته تأکید دارد. بین سال‌های 1952 تا 1992، رکورد نقل و انتقالات 17 بار شکسته شد که 15 بار آن توسط تیم‌های سری آ بود. بازیکنانی مانند لوییز سوارز، عمر سیوُری، پائولو روسی، مارادونا، رود گولیت، باجیو و ژان-پیر پاپن در این دوره خریداری شدند و سپس رونالدو، کریستین ویری و هرنان کرسپو مسیر آن‌ها را دنبال کردند.
این موضوع بیش از هر چیزی انعکاس قدرت سری آ در کار تولید پول در فوتبال بود. الکس ثورپ، از مشاورین گروه بیزینس ورزشی دلوییت، در این مورد به گل گفت: "در 90-1989 سری آ بیش‌ترین تولید پول را داشت و لیگ انگلستان در رده دوم بود. اگر به سوی امروز حرکت کنیم، لیگ برتر انگلستان با اختلاف در رده اول است و سری آ به مراتب از آن‌ها عقب افتاده است. بنابراین اوضاع به شدت تغییر کرده است. اگر به 97-1996 برگردیم، انگلستان 685 میلیون یورو دارایی داشت و ایتالیا با 551 میلیون یورو در رده دوم بود. پس فاصله آنقدر هم زیاد نبود. اما اکنون فاصله در بهترین حالت، 1.3 میلیارد یورو است."
"اما، اگر عادلانه حرف بزنیم، تفاوت لیگ برتر انگلستان با سایر لیگ‌ها نیز بسیار بزرگ است. دومین لیگ، بوندسلیگا، بیش از 900 میلیون یورو از لیگ برتر انگلستان عقب است و فصل بعد این رقم بیش‌تر هم خواهد شد. پس مقایسه سری آ و لیگ برتر احتمالاً بهترین مقایسه ممکن نیست اما پربیراه نیست اگر بگوییم سری آ دیگر آن لیگ اروپایی شاخص 20 سال پیش نیست."
قسمت عمده ثروتی که در دهه 1990 در باشگاه‌های ایتالیایی جمع شد، قابل حفظ نبود. گروه چیریو، که سهام‌دار اصلی لاتزیو بود، نتوانست وام‌های باشگاه را پرداخت کند، حامیان پارما؛ یعنی پارمالات، ورکشسته شدند و فیورنتینا به علت بدهی‌های بسیار سنگینی که نمی‌توانست بپردازد، دچار مشکلات بزرگی شد. وقتی ناپولی در 2004 اعلام ورشکستگی کرد، سری آ به علت مدیریت ضعیف منابع مالی‌اش، قسمت زیادی از کیفیتش را از دست داده بود.
در روزگار مدرن، حساب‌های بانکی تیم‌های این کشور دیگر توانایی لازم برای ول‌خرجی‌هایی در سطح یک مارادونا یا یک پاپن ندارند و در حالی که درآمدهای روز بازی در سرتاسر اروپا رو به افزایش است، تنها %11 درآمد ایتالیا در 13-2012 از ورزشگاه‌ها حاصل شد. به گفته ثورپ، این امر کاتالیزور چرخه‌ای کشنده است.
وی افزود: "اگر شما ورزشگاهی مملو از تماشاگر داشته باشید و این ورزشگاه از نظر تبلیغاتی جذاب باشد، در آن صورت چشم‌های بیش‌تری در ورزشگاه حاضر خواهند بود تا اسپانسر روی لباس‌تان را ببینند و کیفیت امکانات مربوط به برندها بالاتر خواهد بود. فقط کافیست به آنچه در بریتانیا رخ داده است نگاه کنید تا ببینید یک استادیوم خوب چگونه می‌تواند شرکای تبلیغاتی جذب کند.
به همین شکل، از منظر پخش تلویزیونی، اگر مردم بیش‌تری در ورزشگاه باشند و جو بهتری بر استادیوم حاکم باشد، محصولی که بر روی تلویزیون‌ها پخش می‌شود سطح بالاتری خواهد داشت و در کل، امکانات بهتری از شما در تلویزیون نمایش داده می‌شود."
تا حدی، دست باشگاه‌ها بسته است، چرا که پروژه لـِگه اِستادی – که اجازه می‌دهد باشگاه‌ها بسیار راحت‌تر مراحل قانونی اقدام برای ساخت ورزشگاه را طی کنند – در مسیر رفتن به پارلمان با موانع بی‌شماری روبه‌رو شده است.
در شرایط کنونی، فقط یوونتوس و ساسوئولو از بین 20 تیم حاضر در سری آ مالک استادیوم خود هستند. این در حالی است که باشگاه اودینزه کار بر روی ورزشگاه اختصاصی‌اش را آغاز کرده است و باشگاه رم، قصد دارد تا سال 2016 از ورزشگاه جدیدش رونمایی کند. غیر از این تیم‌ها، موفقیت‌ها برای شروع هر گونه کاری در این زمینه بسیار ناچیز بوده است.
اما لیگ سری آ در یک سری زمینه‌ها می‌توانست با برنامه‌ریزی بهتر به خودش کمک کند. تصمیم برای افزودن یک مسابقه در ساعت 12:30 هر هفته، با این هدف گرفته شد که تماشاگران بیش‌تری از آسیا به هنگام غروب پای تلویزیون‌های خود نشسته و بازی‌ها را تماشا کنند. اما از آنجایی که بزرگانی همچون اینتر، یوونتوس و میلان به ندرت در این زمان بازی می‌کنند، این مفهوم عملاً بی‌معنی شده، چرا که تیم‌های سطح پایین‌تر، در جذب مخاطب گسترده‌تر ناتوان هستند.
ایتالیا طی سال‌های اخیر به عنوان یک کشور نیز عملکرد درخشانی نداشته است و از زمان بحران اقتصادی 2008، اقتصاد این کشور شدیداً لطمه خورده است. معنای این حرف آن است که به علت مشکلات اقتصادی، افراد کمتری به ورزشگاه‌ها می‌روند. علاوه بر این، حامیان مالی نیز تمایلی ندارند تا در موضوعی بی‌اهمیت همچون فوتبال سرمایه‌گزاری کنند.
حال موضوع قوانین بازی جوان‌مردانه مالی یوفا را نیز به این‌ها بیافزایید. دیگر روزگار ول‌خرجی سیلویو برلوسکونی برای آنکه میلان را در جمع غول‌ها نگه دارد، تمام شده‌اند؛ زیرا اولویت اصلی اکنون حفظ تعادل مالی است. دیگر آنجلو یا ماسیمو موراتی نمی‌توانند ثروت خود را خرج اینتر کنند و خانواده آنیلی نمی‌تواند بدون تفکر، دارایی فیات را صرف یوونتوس کند.
این روزها فوتبال به چیزی بیش از پول احتیاج دارد. فوتبال به صبر و توجه نیز نیاز دارد.
نتیجه آنکه سری آیی که زمانی از مارادونا در برابر 60,000 تماشاگر استقبال می‌کرد، اکنون اهداف متواضعانه‌تری همچون گری مدل را به خود جذب می‌کند. هافبک جدید اینتر با مبلغ 13 میلیون یورو به این تیم پیوست و یکی از بزرگ‌ترین خریدهای این تابستان سری آ محسوب می‌شود. از طرفی با کاهش حقوق‌های پرداختی طی نیم دهه گذشته، بازیکنان بزرگی در سطح زلاتان ایبراهیموویچ، ساموئل اتوئو، وسلی اسنایدر و امثالهم دیگر گزینه‌های معقولی نیستند.
اما ثورپ معتقد است دلایلی وجود دارند که ممکن است باعث تغییر شرایط در آینده‌ای نزدیک شوند.
"قطعاً نشانه‌های مثبتی وجود دارند. به نظر اکنون یک ادراک کلی صورت گرفته است و حرکتی برای بهبود استادیوم‌ها به راه افتاده است. استادیوم جدید یووه درآمد روز بازی‌شان را سه برابر کرد و توجه باشگاه‌ها به همین خاطر به آن‌ها جلب شده است.
علاوه بر این، سرمایه‌گزاران خارجی نیز وارد شده‌اند و اخیراً اینتر و رم تحت مالکیت آن‌ها درآمده‌اند و اگر به صحبت‌های رم درباره برنامه‌هایشان برای استادیوم اختصاصی‌شان توجه کنید، این صحبت‌ها – اگر تحقق یابند – به نظر من یک نقطه عطف مهم خواهند بود. به طریق مشابه، باشگاه‌های میلانی در مورد بهبودی استادیوم‌شان اعتراض کرده‌اند و اودینزه کارش را شروع کرده است.
من می‌گویم دو سال پیش همه چیز تیره و تار بود، اما حال اوضاع به گونه‌ای است که شرایط در حال رفتن به سوی بهبودی در آینده‌ای بسیار نزدیک است."
واضح است که امید به آینده وجود دارد. هرچه سریع‌تر باشگاه‌های بیش‌تری به این حرکتِ ساختن برای آینده‌ای بهتر بپیوندند، بهتر است. دیگر زمان آن رسیده که فوتبال ایتالیایی بار دیگر مارادوناها را به خود جذب کند.
